1. Inleiding
Dit artikel is gepubliceerd naar aanleiding van het boek van Tom Marshall: Betere relaties 1 Tom Marshall: Betere relaties. Voor het eerst gepubliceerd in 1992 door Sovereign World Ltd. In Nederland vertaald en uitgegeven door Uitgeverij Shalom in Putten. (Met hun toestemming is dit artikel overgenomen). Tom Marshall was een architect die veel lezingen gaf over management. Hij was een Bijbelleraar over pastoraat, genezing en het koninkrijk. Marshall was de grondlegger van Kapiti Christian Centre en Servant Industries in Nieuw-Zeeland. Hij is gestorven in 1994. Er zijn drie thema’s die we behandelen: De kwetsbaarheid van vertrouwen (2) en over eer als het meest verwaarloosde aspect van relaties. In dit bijzondere boek met het nog steeds uiterst actuele thema kijken we naar liefde als het meest weerbare aspect van relaties.
De vraag is echter: Hoe houd ik van mijn vrouw? Op dezelfde wijze als van pizza’s?
We maken meestal twee gevaarlijke fouten in de beoordeling van liefde in een relatie. We geven het helemaal geen plaats, bijvoorbeeld in het zakenleven, of we vertrouwen er te veel op, bijvoorbeeld in een huwelijk of in de ouder-kind relatie. “Als we maar genoeg liefde hebben, komt alles goed”. In beide gevallen zitten we ernaast. Een deel van het probleem is dat in ons taalgebruik het woord ‘liefde’ gedevalueerd is. Ik kan zeggen dat ik van mijn vrouw houd en van Italiaans eten, Siamese katten, vissen, fanfaremuziek en kruiswoordpuzzels. De vraag is echter: Hoe houd ik van mijn vrouw? Op dezelfde wijze als van pizza’s? Vaak horen we vanaf de kansel dat we God moeten liefhebben, maar zelden hoe we dat in de praktijk moeten doen.
2. We moeten het verschil kennen tussen emotionele liefde en liefde waarvoor je kiest
Emotionele liefde komt voort uit gevoelens en affectie. Ik kan tederheid in me voelen opkomen als ik een klein kind zie, of romantische gevoelens bij het zien van een mooie vrouw, of medelijden, of een combinatie van liefde en verdriet als ik iemand in nood zie, enz. Zulke gevoelens zijn altijd bijproducten van gebeurtenissen in onze omgeving. Ze zijn belangrijk, het is een gave van God aan ons menszijn. Het zijn motivators of psychische motoren. Ze zetten in beweging. Het woord emotie komt voort van het Latijnse woord movere, in beweging zetten. Maar omdat ze het gevolg van iets anders zijn, zijn ze moreel neutraal. Het ‘gevoel van liefde’ kan ons brengen tot zowel zondige begeerte als tot huwelijksgeluk. Emoties moeten ons gedrag kracht geven, maar ze zijn te onbetrouwbaar om ons gedrag te leiden. Gevoelens van tederheid of zelfs medelijden kunnen aangenaam zijn en kunnen een soort eigen bevrediging worden. Als dat gebeurt, degenereren ze tot sentimentaliteit. De emoties zijn bedoeld om ons in beweging te krijgen, ze zijn nooit bedoeld om een doel in zichzelf te zijn.
De emoties zijn bedoeld om ons in beweging te krijgen, ze zijn nooit bedoeld om een doel in zichzelf te zijn.
De andere soort liefde is een liefde door een keuze, dat wil zeggen: er zit een keuze van onze wil aan vast. Deze bewuste keuze geeft liefde zijn morele waarde. Ik kan ervoor kiezen om lief te hebben. Daarom zegt God: “Gij zult de Here uw God liefhebben” (Deut. 6:5) of “Hebt uw vijanden lief” (Mat. 5:44). Als liefde alleen op gevoelens gebouwd is, hoe kan ik dan ooit God liefhebben, of iemand liefhebben die zojuist mijn auto gestolen heeft? Liefde is een reactie die al onze daden moet vergezellen. God, die de bron van liefde is, heeft duidelijk gezegd hoe ver de liefde tot Hem moet gaan: “Met uw gehele hart en geheel uw ziel en met geheel uw verstand (Deut. 6:5; Mat. 22:37). Liefde die alleen bestaat uit warme gevoelens is slechts sentiment. Liefde die alleen ons verstand raakt is alleen maar bewondering. Liefde die alleen maar uit de wil voortkomt, is liefdadigheid in zijn koude, negatieve betekenis. Liefde heeft zowel een verstandelijk element als een gevoelselement als een gedragselement.
3. We moeten ervan doordrongen zijn dat we God eerst moeten liefhebben
Niet omdat God de egoïstische heerser wil zijn, of bovenaan ons prioriteitenlijst wil staan, maar als we God eerst liefhebben kunnen we op de juiste wijze andere mensen liefhebben. Onze door God geschapen natuur is gemaakt voor goddelijke liefde. We hebben een ingebouwde behoefte om liefde te ontvangen uit een betrouwbare en eeuwige bron. We hebben een diepe hunkering naar de zekerheid te weten geliefd te zijn. Niet om een of andere reden, om wat we kunnen of geven, maar alleen om onszelf. Alleen God kan zo liefhebben. Alleen God heeft vanuit volheid lief en niet vanuit een eigen behoefte. Alleen Hij houdt van ons, om onszelf. Alleen Zijn liefde is onveranderlijk, net als Hij dat Zelf is. Als deze behoefte aan een dergelijke liefde niet door God Zelf bevredigd is, zullen we het bij andere mensen zoeken. Maar niemand kan het geven, geen minnaar, vriend, vrouw, ouder, broeder of zuster. We leggen dan het huwelijk, onze vriendschappen en andere relaties een onmogelijke taak op als we van de ander goddelijke liefde verwachten.
Bovendien voelen we instinctief aan dat de waarde van liefde zo groot is, dat we haar alleen willen investeren in iemand die het verdient. Slechts een Persoon zal ons nooit teleurstellen: Jezus Christus. We kunnen Hem liefhebben met ons gehele hart, verstand, ziel en kracht en we worden nooit teleurgesteld door zwakke kanten van Zijn karakter of afwijkingen in Zijn gedrag. Als we onze liefde niet investeren in God, hebben we een te hoge verwachting van de reactie die op onze liefde zal komen, want geen mens kan die ooit waarmaken. We zeggen of bedoelen te zeggen tegen onze man of kinderen: “Ik houd zoveel van je, dat je me nooit teleur kan stellen”. Dat is onmogelijk. Ze hebben die opdracht nooit aanvaard en kunnen zulke eisen ook nooit inwilligen. Het fantastische is dat als we God eerst boven alles liefhebben, dan onze behoefte aan goddelijke liefde werkelijk bevredigd wordt. Daarmee wordt onze behoefte een volmaakt persoon lief te hebben vervuld en zijn we vrij om alles te geven en te ontvangen wat menselijke liefde in petto heeft: warmte, passie, vriendschap, affectie en zorg.
4. Liefde inhoud geven
De Bijbel, het beste handboek over liefde, is rijk aan termen en begrippen die de dynamische en warme natuur van liefde uitdrukken.
4.A Zorg, liefde in actie
Het fundamentele karakter van zorg is dat het uitgedrukt wordt in gedrag. Je kunt niet zeggen: “Ik zorg” en vervolgens niets doen. De aanklacht die we zo vaak horen is: “Niemand zorgt voor mij”. Dat is precies wat vaak fout is in een relatie. Als we in sommige Bijbelteksten het woord ‘liefde’ vervangen door ‘zorgen voor’, dan valt er een nieuw licht op dit onderwerp. Bijvoorbeeld: ”Alzo zorgde God voor de wereld, dat Hij zijn eniggeboren zoon gaf“ (Joh. 3:16), “We zorgen voor Hem, omdat Hij eerst voor ons zorgde” (1Joh. 4:19), “Dit is de zorg…dat God zo voor ons wilde zorgen, dat Hij zijn Zoon zond als een offer voor onze zonden” (1 Joh. 4:10).
Zorg is de belangrijkste test voor de aanwezigheid van liefde in een relatie.
Zorg is de belangrijkste test voor de aanwezigheid van liefde in een relatie. We hebben daar grote behoefte aan. Het is een vorm van liefde: doctoren die zorgen voor hun patiënten, scholen die zorgen voor hun leerlingen, gemeenteraadsleden die zorgen voor de plaatselijke belangen. Een bedrijf zal nooit tot bloei komen als de leiding niet zorgt voor zijn personeel, zijn product en zijn klanten. Zorg is niet het hebben van warme gevoelens voor mensen, maar daadwerkelijk zorgen voor hun welzijn zodat we dat ook voor ons zelf zouden doen. Gezamenlijke zorg leidt tot harmonie en vruchtbare samenwerking. Als we zorgeloos worden, is het gevolg: spanning, twist en ineffectiviteit.
4.B Vriendelijkheid-liefde en broederschap
Liefde is altijd vriendelijk, dat is haar natuur (1 Kor. 13:4). De wortel van vriendelijkheid ligt in een diep gevoel van verantwoordelijkheid voor elkaar. “Door de broederliefde de liefde tot allen” (2 Petr. 1:7). Het feit dat God goed is tegenover allen (Luk. 6:35) heeft te maken met het feit dat we familie van Hem zijn. Het Hebreeuwse woord voor God als Verlosser is ge’ol (Jes. 60:16) en betekent letterlijk: die als een verwante optreedt. Als we vriendelijk zijn, voelen we intuïtief dat een ander in dezelfde omstandigheden hetzelfde voor ons zou doen. Door dit gevoel van verwantschap ligt vriendelijkheid dichtbij sympathie (1 Petr. 3:8) en bewogenheid (Micha 6:8). Onvriendelijkheid doet pijn, juist omdat het dit gevoel van verwantschap aantast en ons op een bepaalde manier afgewezen en vervreemd achterlaat.
4.C Aardig vinden – prettige liefde
Aardig vinden lijkt vaak een oppervlakkige en kortstondige reactie, waar we weinig controle over hebben. Toch speelt het aardig vinden een enorme rol in intieme relaties. Het bevordert ook intimiteit. Aan de andere kant is het moeilijk intiem met iemand te moeten zijn die je niet aardig vindt. Aardig vinden is een van de plezierige kanten van liefde. Het drukt vreugde en verrukking uit die we in elkaars tegenwoordigheid ervaren. De Bijbel noemt dat: “Gunst betonen” (Ruth 2:13, Esther 2:9). Aardig vinden bestaat uit aantrekkingskracht, interesse, affectie, sympathie en andere prettige reacties. Waarschijnlijk ontstaat het in het begin als verschillende persoonlijkheden en seksen elkaar stimuleren of aanvullen en het groeit daarna door uitwisseling en contact.
4.D Vriendschap – liefde die vrijmaakt
De speciale kwaliteit van vriendschap moet meer gewaardeerd en beter begrepen worden, zeker onder christenen. We hebben een speciale opdracht om vriend te zijn zoals Jezus dat was van degenen die geen vrienden hebben (Mat. 11:19). Het aanbod van vriendschap is moeilijk te weerstaan. Mensen willen als vrienden behandeld worden niet als evangelische consumenten. De Bijbel plaatst vriendschap hoog. Onze moderne samenleving is daarbij vergeleken kil en hard. Het is de vraag of men gewoonlijk ooit verder komt dan het niveau van een kennis zijn.
4.E Liefde van vrienden gaat uit van gelijkheid
Vrienden staan samen op hetzelfde niveau. Misschien komt het daardoor dat vriendschap zo moeilijk is voor leiders. Ze moeten afstappen van hun voetstuk, de voorrechten van hun positie opgeven en hun statussymbolen laten vallen, willen ze vriendschap kunnen geven en ontvangen. Ik herinner me de klacht van een man die probeerde vriendschap op te bouwen met zijn buurman die voorganger was. Hij zei: “Ik heb geprobeerd zijn vriend te zijn maar elke keer als we elkaar zien wil hij me pastorale of geestelijke hulp geven”. Daar waar mannen en vrouwen echte vrienden zijn, vervaagt het conflict over de vraag wie het hoofd is. Welke vrienden argumenteren met elkaar over de vraag wie de baas is of wie het laatste woord heeft?
Je kunt een vriend niet bevelen of van hem gehoorzaamheid eisen. Wat een vriend doet is zijn of haar vrije keus.
Dit aspect van gelijkheid, Gods keuze een vriend voor ons te willen zijn, is adembenemend. “Abraham, Mijn vriend” (Jes. 41:8) zegt God. Hij daalt af om met Mozes te spreken van aangezicht tot aangezicht, zoals een man spreekt met zijn vriend (Ex. 33:11). Kunt u zich voorstellen hoe Jezus tussen de discipelen zat en hen ‘vrienden’ noemde? (Joh. 15:15). Je kunt een vriend niet bevelen of van hem gehoorzaamheid eisen. Wat een vriend doet is zijn of haar vrije keus.
4.F Aan vrienden geef je vertrouwen en openheid
Ze hebben toegang tot je leven. Ze hoeven niet te wachten op een uitnodiging. We hoeven ons ook niet netjes te kleden of een show op te voeren. Aanmatiging en vleierij horen niet bij vriendschap. Een vriend mag altijd de waarheid zeggen. Hierin hebben vrienden een unieke positie, ze zijn dichtbij genoeg om gevoelig te zijn voor onze emoties maar tevens afstandelijk genoeg om objectief te kunnen zijn. Als dat nodig is, kunnen ze hard zijn. “Oprecht gemeend zijn de woorden door een vriend geslagen”, “Zoals men ijzer met ijzer scherpt, de ene mens de andere” (Spreuken 27:6 en 17). Je kunt bijna voelen hoe de schrijver huivert bij het opschrijven van deze woorden.
4.G De liefde van een vriend heeft volharding
Kijk maar naar David en Jonathan, Ittai en koning David, Ruth en Naomi. Jezus zegt: ”Niemand heeft grotere liefde dan dat hij zijn leven inzet voor zijn vrienden” (Joh. 15:13). Er ligt een morele verplichting besloten in vriendschap, dat in leven of dood niets tussen mij en mijn vriend mag komen. Door mens te worden, nam Jezus de morele verplichting op Zich ons nimmer te begeven of verlaten. Daarvoor stierf Hij en stond Hij op uit de dood. Daarvoor zond Hij Gods Geest zodat we nu met Paulus kunnen zeggen dat niets ons kan scheiden van de liefde Gods die in Christus Jezus is. Noch dood noch leven, engelen noch machten (of overheden), heden noch toekomst, noch enig schepsel zal ons kunnen scheiden van de liefde Gods (Rom. 8:38).
4.H Tederheid, liefde op zijn zachtst
Tederheid is een andere uitdrukking van liefde, die dicht naast intimiteit ligt, bijvoorbeeld in de relatie van moeder en baby, man en vrouw of ouder en kind. De sterkere realiseert zich dat de zwakkere kwetsbaar is en tegelijk heel dierbaar. Zo wordt Gods houding tegenover ons ‘innerlijke barmhartigheid’ genoemd (Engels: tender mercy) (Luk. 1:78). Daarom moeten we ook naar elkaar toe teder en vergevingsgezind zijn. “Maar weest jegens elkander vriendelijk, barmhartig, elkander vergevend zoals God in Christus u vergeving geschonken heeft” (Ef. 4:32).De westerse machocultuur heeft tederheid als iets zwaks en zacht afgeschilderd. Dat is een vreselijke vergissing. Het komt vaak voor dat bijvoorbeeld een man niet in staat is tederheid te geven of te ontvangen. Zijn vrouw en kinderen kunnen daar geweldig onder lijden. Maar tederheid komt niet voor uit zwakheid maar uit kracht (!). Daarom is zij zowel beschermend als bevestigend. Het maakt dat degene die tederheid ontvangt, zich veilig en bemind voelt, of het nu om een kind, vrouw of vriend gaat.
4.I Vrijgevigheid, liefde uitgedrukt in onbekrompenheid
Vrijgevigheid heeft niet alleen betrekking op geld maar betreft ook veel belangrijker dingen zoals: tijd, aandacht, hulp, aanmoediging en eer. Het geeft echte vreugde als je ziet dat het een ander goed gaat. Gods natuur is gul. Hij kan buitensporig geven en wij moeten hetzelfde doen (Jac. 1:5); Mal. 3:10). Vrijgevigheid is de sleutel tot voorspoed (Spr. 11:25 en 2 Kor. 9:11).
4.J Medelijden, liefde en sympathie
Medelijden is alleen maar sentiment als we geraakt zijn door iemands nood, maar er verder niets aan doen. Het vereist een voorstellingsvermogen en de mogelijkheid mee te voelen met datgene waar de ander doorheen gaat. Bij God wordt medelijden gekoppeld aan genade, vergeving en tederheid (Ex. 34:6; Dan. 9:36; Fil. 2:2). Christus werd door medelijden gemotiveerd om de noden van lijdende en verloren mensen te lenigen. (Marc. 1:41; Mat. 9:36). In Paulus’ brieven wordt het gekoppeld aan: innerlijke ontferming, goedheid, nederigheid, zachtmoedigheid en geduld (Kol. 3:12).
4.K Vergeving, liefde als genade
Geen relatie zal het overleven, laat staan bloeien zonder de wil om te vergeven. Vergeving is het ophouden de schuld aan de andere partij te geven en die laten gaan zonder te straffen of terug te willen slaan. Vergeving heeft te maken met goedertierenheid of genade, omdat degene die vergeeft iets opgeeft, en daarmee sluit hij eens en voor altijd een zaak af. In relaties lopen we het gevaar dat we in gedachten een puntenkaart bijhouden van wat mensen ons aangedaan hebben en we die achter de hand houden als bewijsstuk tegen hen, mocht dat ooit nodig zijn. Als dat het geval is, is er geen sprake van echte vergeving. Een enorme hoeveelheid spanning in relaties komt voort uit dit soort rancunes. Mensen hebben het gevoel dat fouten uit het verleden hen nog steeds aangerekend worden. Gods vergeving is zo, dat Hij geen boekhouding bijhoudt van onze zonden die vergeven zijn. Ze worden nooit meer in herinnering gebracht (Psalm 130:3,4; Jer.31:34).
Een enorme hoeveelheid spanning in relaties komt voort uit dit soort rancunes.
4.L De uitdrukkingsvorm van liefde
Liefde is dynamisch, dat wil zeggen, het heeft een onderwerp nodig. Je kunt niet zomaar liefhebben. Je moet iets of iemand liefhebben. Liefde moet tot uitdrukking komen. Bij kinderen moet het vaak op vele manieren tot uitdrukking gebracht worden, wil het overkomen. Ik heb vaak mensen ontmoet die, terugkijkend op hun jeugd, met verdriet vaststelden: “Ik denk dat mijn ouders me op hun eigen wijze liefhadden, maar ik heb het als kind nooit gevoeld”.
4.M Liefde moet in woorden benoemd worden
De woorden: ‘Ik houd van jou’ zijn nog steeds de zoetste woorden die we kennen. Een vriend van me had twee teenager-zoons die hem allebei zorgen gaven. Hij zei: “Op een dag nam ik hen beiden apart. Ik voelde me een beetje ongemakkelijk, want het waren bomen van kerels, maar ik zei tegen hen: “Moet je horen, ik heb je dit lang niet gezegd, maar ik houd echt van jullie”. Dezelfde dag was het conflict met zijn zoons opgelost!
4.M Liefde moet ook op non-verbale manier worden gecommuniceerd
Dit kan door de manier waarop we naar elkaar kijken, elkaar aanraken, met welke intonatie we spreken, enzovoort. Een van mijn zoons gaf les op een school met veel gebroken gezinnen. Hij vertelde me dat, als hij in de middagpauze over het schoolplein liep, kleine kinderen naar hem toe kwamen, zijn hand vastpakten en niets zeiden maar gewoon met hem rondwandelden. Na een poosje liepen ze dan weer tevreden weg. Ze ontvingen iets dat ze nodig hadden door het vasthouden van een zorgzame hand. Hoe intiemer de relatie, hoe belangrijker de liefde wordt en hoe meer het emotionele aspect naar boven komt. Dit geldt in het bijzonder voor huwelijk en gezin. In dit verband merk ik op dat de aansporing lief te hebben in de Schrift vaker gericht wordt tot de man dan tot de vrouw. Waarschijnlijk is daar een goede reden voor.
Vrouwen zijn antwoorders. Houd genoeg van je vrouw en zij zal je hoogstwaarschijnlijk liefde teruggeven.
Vrouwen zijn antwoorders. Houd genoeg van je vrouw en zij zal je hoogstwaarschijnlijk liefde teruggeven. Paulus zegt dat het de verantwoordelijkheid van de man is zo met zijn vrouw om te gaan: “Mannen hebt u vrouw lief, zoals Christus de Gemeente heeft liefgehad en Zich voor haar heeft overgegeven…..om haar voor Zich te plaatsen, stralend, zonder vlek of rimpel of iets dergelijks” (Ef. 5:25-28). Als echtgenoot ben ik verplicht mezelf over te geven aan mijn vrouw en daarmee een klimaat te scheppen waarin ze volledig vervuld kan zijn.Hoe breder de relatie, hoe minder belangrijk de emotionele kant van de liefde wordt. Dan wordt het aspect van de wil weer belangrijker. Ik kan uit eigen ervaring zeggen dat ik nooit warme, nobele gevoelens voor mijzelf heb gekend. Toch zorg ik goed voor mezelf en geef ik aandacht aan mijn behoeften, los van mijn gevoel. Zo moet ik mijn buurman ook liefhebben, zoals ik mezelf liefheb, even trouw en volhardend.
Uit: Betere relaties, hoe nieuwe relaties groeien en beschadigde relaties hersteld kunnen worden. Auteur: Tom Marshall: Betere relaties. Voor het eerst gepubliceerd in 1992 door Sovereign World Ltd. In Nederland vertaald en uitgegeven door Uitgeverij Shalom in Putten. (Met hun toestemming is dit artikel overgenomen)
Noten
- Tom Marshall: Betere relaties. Voor het eerst gepubliceerd in 1992 door Sovereign World Ltd. In Nederland vertaald en uitgegeven door Uitgeverij Shalom in Putten. (Met hun toestemming is dit artikel overgenomen). Tom Marshall was een architect die veel lezingen gaf over management. Hij was een Bijbelleraar over pastoraat, genezing en het koninkrijk. Marshall was de grondlegger van Kapiti Christian Centre en Servant Industries in Nieuw-Zeeland. Hij is gestorven in 1994.
- Vertrouwen, de meest kwetsbare, LINK VOLGT
- Eer en respect, het meest verwaarloosde
