Inleiding
We leven in het informatietijdperk. Zonder twijfel domineert informatie het moderne zakendoen. Mensen ‘zwemmen’ in de informatie. De groeiende mogelijkheden om verschillende media met elkaar af te wisselen of te combineren leidt tot ‘snackende mediaconsumenten’ en ‘digitale nomaden’. We worden overspoeld met e-mails, reclame, plingetjes, nieuwsbrieven, rapporten, vlogs, weblogberichten, rode bolletjes, interessante links, internet, tv, tweets, comments, linkedin, Snapchat, Facebook, Insta, podcasts en nog veel meer. De integratie van ‘oude’ en ‘nieuwe’ media neemt sterk toe, zowel analoge als digitale informatie, zowel clicks als bricks. Of zoals de BBC reclame maakt met de oude Martini-kreet: Anytime, anyplace en anywhere. Toegang tot de informatie is nu geen probleem. Kenners spreken niet meer over ‘information overload’ maar over information underload en ‘data overload’(1). Van 1988 – 2008 is meer informatie geproduceerd dan in álle jaren daaraan voorafgaand.
1. ‘Screenagers’ in het digitale tijdperk
De droom van mediafanaten, namelijk de integratie van internet en televisie, is uitgekomen. De consument is wakker geworden en consumeert media al was het fast food. Infostress, keuzestress en blogstress dreigt en het valt niet mee om af te kicken, want media zijn net als het weer: goed of slecht, maar altijd en overal. Multitasken betekende in het verleden dat tv kijken gecombineerd werd met het lezen van de krant en/of het eten van een tv-dinner. Multitasken nu is veel meer het tegelijk kijken naar filmpjes, berichten versturen, nieuws en blogs lezen en muziek downloaden op internet en mobiel. Er is een voortdurende stroom van mediaweetjes en infofeitjes die via een toenemend aantal digi-gadgets op ons afkomt.
Méér dan één miljoen Japanners tussen de twintig en de dertig jaar komen hun slaapkamer niet meer uit. Hikikomori wordt dit verschijnsel genoemd hetgeen ongeveer betekent ‘sociale terugtrekking’.
Net als de hele dag door eten en drinken wel ‘grazen’ genoemd wordt, kun je digitaal ‘snacken’, ook ‘grazen’ noemen. Je pikt er wat uit wat je lekker vindt. Je koopt niet langer een heel muziekalbum maar je download vooral songs, ringtones of video’s. In Japanse steden trekken steeds meer jongeren zich terug uit de openbare ruimte. Méér dan één miljoen Japanners tussen de twintig en de dertig jaar komen hun slaapkamer niet meer uit. Hikikomori wordt dit verschijnsel genoemd hetgeen ongeveer betekent ‘sociale terugtrekking’. Opgesloten in hun kamers en aangesloten op hun computers en internet staan deze ‘screenagers’ nog in contact met de buitenwereld (2).
Terwijl de mediadruk alleen maar toeneemt, keren jongeren zich af van het nieuws. De jongste generatie zoekt zijn heil vooral bij zichzelf. In drie essays getiteld ‘Boeiuh, Chilluh, Pimpuh’ geeft Rob Wijnberg een vlijmscherpe, kritische kijk op de hedendaagse samenleving door de ogen van de jeugd. Wijnberg meent dat de jeugd lijdt aan ‘data-overload’. Maar verontrustender is wat hij daaronder verstaat, gezien zijn pagina’s lange analyse van alle mogelijke ‘make-over’-, ‘pimp-my’- en ‘reality’-programma’s (tot drie maal toe Temptation Island)(3)en ‘Hollandse krijgers.’ Boeiuh staat voor desinteresse en apathie. Chilluh verwijst naar geestelijke en lichamelijke passiviteit, maar ook naar ruimdenkendheid, gematigdheid en skepsis. Pimpuh betekent het opwaarderen van de eigen identiteit en de ontmoeting met het materialisme, hedonisme en individualisme. Wijnberg analyseert de voedingsbodem van deze drie-eenheid: de maatschappij. De overdaad aan informatie die jongeren afstompt. De vervaging tussen nieuws en amusement creëert scepsis en wantrouwen. De maalstroom van opinies en opinietjes laat jongeren ‘ofwel onbezonnen meedeinen met de golven van het publieke debat ofwel hun schouders ophalen’.
2. Digitaal vermaak
Op het gebied van multimedia is er elke dag iets nieuws, iets snellers, iets beters, iets leukers. De web apps buitelen over elkaar heen. Gisteren was het podcasten, vandaag is het twitteren. Twitteren is een populaire dienst die vanuit de Verenigde Staten is komen overwaaien naar Europa. Het combineert webloggen met instant messaging en wordt daarom wel ‘micro blogging’ genoemd. Twitter is opgericht in oktober 2006 door Obvious Corp, een nieuw bedrijf uit San Francisco. De basisvraag van de dienst is: “Waar ben je nu mee bezig?”. Er zijn ook mensen die vooraf aankondigen dat zij bij een evenement aanwezig zijn en met anderen, al dan niet aanwezig bij het evenement, willen twitteren. Dit creëert een virtuele aanwezigheid (4). Gecommuniceerd wordt wat er gegeten wordt, waar je loopt, wat je nu denkt, een totale gekte. Dat doen ze door berichten of ‘tweeds’ van maximaal 140 tekens te posten. Dat kan niet alleen via de site, maar ook per sms of via diverse instant messaging programma’s. Net als hyves (5) kun je twitter aan je eigen netwerk toevoegen, zodat je altijd op de hoogte bent wat er gebeurt. Makers van de Sony Playstation Portable (PSP) maken hun apparaat als een mobiele telefoon. Bezitters van zo’n apparaat kunnen videogesprekken voeren met andere PSP eigenaren die in de buurt zijn via een wifi hotspot voor draadloos internet (6). Mediaspelers, zoals mp3 spelers hoeven in de toekomst geen vast geheugen te hebben, maar staan in contact met internet via wifi. Elk platform, van (internet)televisie tot mobiel tot mp3 speler tot iradio biedt inventieve manieren om het leven ‘leuker’ te maken. De functies van de verschillende apparaten staan niet vast. Een game console kan ook een telefoon zijn en een televisie een ding met een toetsenbord. Opmerkelijk is ook dat de scheiding tussen online en offline vervaagt. Stemmen in de supermarkt, solliciteren op internet, daten via je mobieltje, het kan allemaal (7). De nieuwste ontwikkeling is niet meer de integratie van verschillende digitale middelen maar de combinatie van online en offline zoals bij President’s Choice en Reactee (8). Sinds Elon Musk Twitter kocht in mei 2023, heeft hij de naam veranderd in ‘X’
3. Infostress en zaken doen
Niet alleen tieners hebben hun specifieke infostress. Zoals gezegd, informatie domineert de zakelijke markt. De meeste mensen ervaren dat ze dagelijks te veel informatie krijgen. Managers zullen echter niet te snel klagen over infostress. Degene die het beste geïnformeerd is, krijgt al gauw het meeste gezag. Jongeren, die blijken vaak een veel effectievere aandacht te kunnen geven, hebben in managementkringen vaak een voorsprong. Vaak wordt men gefrustreerd omdat je informatie niet kunt vinden, terwijl je weet dat die er is. De hoeveelheid informatie op internet verdubbelt elke twee jaar! Een gebruiker is vaak veel tijd kwijt om de betrouwbaarheid van informatie te bepalen.
Werknemers en werkgevers zien werkdruk momenteel als één van de belangrijkste werkrisico’s (10). De inrichting van het werk verandert Steeds meer mensen zitten uren achter een beeldscherm, ook buiten de normale werkuren thuis, en met de laptop op schoot in de trein. Falende pc’s leveren zeer veel stress op. FNV bondgenoten meldt op haar website de resultaten van een enquête naar computeragressie, de zogeheten Technology Related Anger, klachten van woede, frustratie, tijdverlies en forse kosten. Flexibilisering van het werk leidt soms tot verschuivingen van de ‘biologische klok’, lange werktijden, nachtwerk. Ook onzekerheid over toekomstig werk is een stressfactor.
Naast algemene werkstressoren zoals hoge werkdruk, inadequate training en monotonie kent pc-werk specifieke stressoren zoals technische storingen en elektronische controle van de prestaties van werknemers. Klachten van opgejaagdheid, angst en woede, lichamelijke klachten en vermindering van kwaliteit van het werk zijn het gevolg. Kenmerkende klachten bij infostress zijn ook: overspannenheid, vermoeidheid, onvermogen tot ontspannen, piekeren, slaapstoornissen, verhoogde prikkelbaarheid, maag-darmklachten, hoofdpijn, duizeligheid en nog veel meer. Het zijn wat je noemt aspecifieke klachten, d.w.z. ze kunnen ook op een andere manier veroorzaakt worden, maar vaak wordt de invloed van infostress onderschat. Wanneer deze reacties buitenproportioneel zijn, verstoren ze het sociaal functioneren en het functioneren op het werk en spreekt men van psychische aandoeningen. Vaak spelen persoonlijkheid, privé-situatie en andere factoren een min of meer belangrijke rol.
4. Christenen en infostress in kerk of gemeente
Als psychosomatisch therapeut krijg ik ook steeds meer christenen onder behandeling die overspanning klachten hebben waarvan het duidelijk is, dat infostress daarbij een grote rol speelt. Het niet goed verwerken van data, keuzes, verwerking, schifting van info, het gevoel hebben niet altijd up to date geïnformeerd te zijn of de onmogelijkheid voor alle (wereld) problemen een instant ‘christelijke’ oplossing of standpunt te hebben. Daarbij raakt ook hun geestelijke leven overspannen. Twijfel slaat toe in het postmoderne info denken, waarin alles gerelativeerd wordt en aan alle waarheid getwijfeld wordt, door een verwoestend nihilisme. Iedereen kan je beweringen ‘narekenen’ op internet, of info manipuleren.
Vaak kan men geen weerstand bieden aan de overvloed van de geest van deze tijd. Vaak ook zijn het christenen die vele jaren dienstbaar werk in kerk, gemeente of christelijke organisatie achter de rug hebben en plotseling gaan twijfelen aan elementaire geloofswaarheden. Ze onderschatten de druk en geest van deze tijd die verpakt zit in alle informatie waardoor ze overspoeld raken. Ook christelijke journalisten, apologeten, predikers, die veel met informatie werken, zijn juist extra vatbaar voor deze geestelijke gevolgen van infostress. Het leidt tot een depersonalisatie, een twijfelen aan de identiteit en de waarheid in hun verleden. Ze dreigen te isoleren, zich af te sluiten en raken gedesoriënteerd. Ze worden door hun twijfels ook steeds gemakkelijker een prooi voor manipulatie en machtsstrijd binnen gemeente of christelijke organisatie. Waarna ze zichzelf, maar ook door de houding van medechristenen, ‘afgeserveerd’ voelen en compleet overspannen raken.
Veel rust en bezinning zijn in de therapie nodig om uit de overspannenheid te komen die naast de geestelijke aspecten ook haar psychische en lichamelijke verschijnselen kent, zoals ik hierboven beschreven heb. Het kost veel moeite om Bijbelse prioriteiten in hun leven terug te vinden en Gods stem weer te herkennen. Het kost dan vaak ook maanden, soms jaren, om weer gezond te raken. Vaak wordt men nooit helemaal weer ‘de oude’ en gaat er ook veel ervaring, wijsheid en kennis verloren voor veel kerken en organisaties. De overste van de geest van deze tijd kent ook zijn overwinningen en slachtoffers! Oog voor deze processen, keuzes maken in infostromen, goede organisatie en omzien naar en gebed voor elkaar, bescherming, sociale solidariteit, preken voor specifieke gevaren van infostress als voorlichting en preventie zijn belangrijk om de geest van deze tijd te weerstaan. Dat kan alleen maar als we onze geest onderwerpen aan en sterken met de Heilige geest van Christus die sterker is dan de geest in de wereld (1 Joh. 4:1-6).
5. Infostress door de nieuwe elektronische wereldgeest (12)
Futurologen bevestigen het: de mensheid staat op het punt een collectieve geest in het leven te roepen, die aanzienlijk meer kan dan de individuele mens voor mogelijk houdt. Deze collectieve geest zal zijn basis ontlenen aan een proces van politieke mondialisering waarvan het begin al gestalte krijgt door het samenwerken van televisie, telefoon en computer. De computertechnologie met al haar mogelijkheden van simulatie (virtual reality) en (neurale) netwerken zal leiden tot een macro-organisme, waarvan de mensen de cellen zullen vormen. Het internet wordt gezien als een embryonale fase van deze collectieve geest. Het collectieve bewustzijn zou zich ontwikkelen uit de gelijktijdige communicatie tussen menselijke hersenen, door kabelnetwerken, telecommunicatiesystemen, databanken en cybernetische ‘denktanks’ (Cybernetica = wetenschap van de regulering van organismes en machines). Vier kenmerken zullen dit proces begeleiden: decentralisatie, globalisering, harmonisatie en machtsuitoefening.
Marshall Mc Luhan, een van de internetfuturologen van het eerste uur, zei: “De elektrische snelheid heeft de neiging tijd en ruimte in het menselijk bewustzijn teloor te doen gaan. Het ene voorval beïnvloedt het andere zonder vertraging. Je zou de computer het elektrische verlengstuk van het zenuwstelsel kunnen noemen dat het verenigde veld van organisch met elkaar verbonden structuren schept dat wij het huidige informatietijdperk noemen. Informatie verwerkende systemen als computers, satellieten en video’s zijn verlengstukken van bepaalde cruciale psychologische eigenschappen van onze geest. In die zin zou men ze technologieën van de psyché of psyché-technologieën kunnen noemen.
Voor sommigen gaan deze beweringen veel te ver, maar dat er razendsnelle ontwikkelingen in deze richting zijn kan bijna niemand ontkennen. In 2002 schreef ik al in dit blad: Christenen die ‘in de wereld, maar niet van de wereld’ zijn, zullen overspoeld worden met dit nieuwe bewustzijn. Juist in deze tijd is een onderscheid van geesten en een christelijke ethiek en moraal hoe we met de digitale revolutie moeten omgaan van levensbelang. Dit des te meer omdat juist een nieuw wereldbewustzijn gepaard gaande met allerlei krachten, tekenen en bedrieglijke wonderen met allerlei verlokkende ongerechtigheid de komst van de wereldheerser de antichrist zullen begeleiden (2 Thess. 2:9).
Neem bijvoorbeeld alleen al de ‘simpele’ invloed van de televisie. Als we voor de televisie zitten moeten we psychisch, emotioneel reageren; voor een radio is dat weer anders. Waar de televisie onze geest aftast, tasten gecomputeriseerde opiniepeilingen ons ‘sociale lichaam’ af. Mede dankzij de computer is de televisieprogrammering door instant onderzoeksnetwerken en controlesystemen dichter bij ons dan de meeste denken. Peilingen, kijkcijfers, mailonderzoeken, surfgedrag, koopgedrag bepalen voor een groot deel onze psychologie van het gemiddelde. Als televisie, computer en internet bij indringende kwesties nog meer geïntegreerd zijn wordt de psychologische mening niet dóór ons maar vóór ons gevormd.
Opiniepeilingen hebben niet alleen een functie door een mening van groepen te formuleren maar kunnen onze persoonlijke meningen ook kneden of zelfs fabriceren. Op dezelfde manier waarop de elektronische media fysieke en geografische grenzen negeren, negeert de elektronische infostroom onze persoonlijke grenzen. De aftastende straal breekt onze psychologische afweermechanismen grotendeels af en ondermijnt de ommuring van onze privé-identiteit. Omdat de structuren van informatieverstrekkende systemen ons denken beïnvloedt (‘The medium is the message’), scheppen psycho-technologieën de voorwaarde van een vergroot zelf dat aan het persoonlijke zelf ontspringt (13). De elektronische wereldgeest komt dan dichtbij!
Het elektronische wereldbeeld wat opgebouwd wordt door de informatietechnologie is vooral een evolutionair, biochemisch en materialistisch beeld. Peter Scheele herinnert ons in het boek ‘Degeneratie, het einde van een evolutietheorie’ aan de wet van Midas: dit is het onvermogen om het hogere te ontdekken door de reductionistische manier waarop je naar de dingen kijkt.
Dit geldt voor het bestaan van een Creator, een God die onafhankelijk van zijn schepping is. Materialisme verpakt in een neurologische, symbiotische, biochemische chaostheorie is het ontkennen van het bestaan van het hoogste niveau, de geest en is een reductionisme dat het leven ‘uitkleedt’ tot op het laagste niveau, zodat je ondertussen merkt dat je niets meer overhoudt (14). Als het leven alleen maar een complexe biochemische reactie is, bestaat er geen morele verantwoordelijkheid.
De geest van de mens laat zich niet wetenschappelijk inkaderen of meetbaar maken. De geest is alleen maar te ontdekken door de geest (1 Kor. 2:6-16). Achter iedere informatie zit een geest van informatie. Digitaal beeld, geluid, frequenties en golflengten zijn alleen dragers van een boodschap. De geest achter biochemie en symboliek is niet in een spraakherkenning systeem te vangen.
6. Gevolgen van de elektronische wereldgeest
Welvaart en hebzucht zijn de twee leidende waarden in de dynamiek van het westen geworden. Dit draagt bij tot zwakke banden in relaties. Onze invulling van welvaart komt er op neer dat we iedere vorm van pijn uit de weg gaan en een zo comfortabel leven leiden dit heeft niets te maken met welzijn, waarin we ook op de ander gericht zijn. Zwakke banden tussen mensen en kenmerken de westerse cultuur. We verwekken kinderen en vermoorden hen vervolgens vóór ze geboren zijn. Van degenen die overleven leeft 70 % in gezinnen waar de vader afwezig is. De belangrijkste oorzaak van de vele scheidingen is een zwakke huwelijksband. Onze kerken hebben zwakke banden met hun leden, gemeenschap en denominaties. De banden in de werksfeer zijn ook zwak, we veranderen gemakkelijk van werkgever en werkplek. Ten slotte hebben we zwakke banden met onze woonplaats. We verkopen onze huizen en verhuizen vaak voor geen andere reden dan geld. (18) Enkele morele gevaren die de zich ontwikkelende elektronische wereldgeest met zich mee brengt zijn:
6.A. Autonomie
(Gen. 3:22-24) De mens lijkt zich te ontwikkelen tot een wezen wat steeds meer controle krijgt over zijn omgeving. De wereld lijkt steeds kleiner te worden. De mens lijkt goddelijke eigenschappen als alomtegenwoordigheid, scheppingskracht te winnen, en beperktheden en begrensdheden van zijn lichaam en bestaan te verliezen.
6.B. Identiteitscrisis
Enerzijds leidt dat tot vergroting van het ik, anderzijds is er geen duidelijk onderscheid meer tussen God en mij en de rest van de wereld. Tussen werkelijkheid en irrealiteit, tussen ruimte en grenzen van tijd (Zie Rom. 1:18 vv). Mensen kunnen zich in verschillende situaties verschillende identiteiten aanmeten.
6.C. Wereldbeeld
De mens wordt, zoals hierboven aangegeven, overspoeld met een materialistisch, reductionistisch, symbiotisch en evolutionerend wereldbeeld, waarin men steeds verder ontwikkelt van het besef dat we in Gods wereld leven en verantwoordelijkheid ten opzichte van Hem hebben af te leggen, hoe we met onszelf, de ander en Zijn schepping zijn omgegaan. De geest die in de wereld is en (tijdelijk) zich ontwikkelt is niet uit de liefde van God maar een geest van: de begeerte des vlezes, de begeerte der ogen en een hovaardig leven (1 Joh. 2:15-16).
6.D. Irrealiteit
Dit ontstaat door het steeds meer vervagen van de grenzen tussen realiteit en virtualiteit. De V.R. (virtual reality) technologie is nog betrekkelijk primitief maar ontwikkelt zich explosief. Het wordt steeds gemakkelijker om de tijd tussen voornemen en uitvoering te verkleinen of zelfs tot real time te reduceren. Alles lijkt maakbaar. Nu is al een van de grootste problemen in de volksgezondheid het gegeven dat veel mensen in een waan leven. Bovendien wordt door een grenzeloos relativisme als reactie op het modernisme, het kennen van de werkelijkheid ontkent, er zou alleen een perceptie van de werkelijkheid zijn.
Mensen hebben geen gezonde Bijbelse visie op en evenwichtige balans tussen de aardse en geestelijke realiteit 15). Veel mensen leven in een schijnwereld waarin ze gevlucht zijn met alle psychiatrische problemen van dien zoals angsten, fobieën, depressies, (dwang)neuroses, schizofrenie of dissociatieve klachten. Elke schijnbare en maakbare realiteit zal hen verder in een gecontroleerde antichristelijke wereldgeest doen vluchten of verder splijten in hun menselijke persoonlijkheid. Zijn isolatie betekent een breuk met het ware leven. Door het werkelijke leven (Jezus zegt: Ik ben het leven) als vreemd te beschouwen, ontstaat er een liefde voor de wereld van de geesten. Samen met de ervaring van onverschilligheid en ongevoeligheid, komen spontaan visioenen, hallucinaties en diverse transcendente ervaringen.
Tegelijk met onverschilligheid doet ook de angst zijn intrede in het leven. Deze angst voorziet de inwoner van global village van nog meer energie om steeds verder te vervreemden van het ware leven. Het brengt een tweestrijd in de mens tussen de angst voor eenzaamheid en de angst voor intieme vriendschap. Zij zijn niet langer in staat enige druk te weerstaan en dulden het niet gecorrigeerd te worden. En dat terwijl hun verantwoordelijkheid en vrijheid om beslissingen te nemen hen nog een grotere vrees bezorgt. Zij die vluchten in de wereld van de geesten ontwikkelen een angstig bijgeloof voor geesten, duistere krachten, e.d. Onverschilligheid tegenover leed leidt tot kwellende angst voor dood en pijn (16). Paus Benedictus wees onlangs, tijdens een bezoek aan de Thaise bisschoppen, op de gevaren van globalisatie. Globalisatie leidt volgens hem niet tot een gevoel van wereldwijde solidariteit, maar tot ”fragmentatie en het soort individualisme waardoor secularisatie wordt bevorderd. Die secularisatie marginaliseert het heilige en overschaduwt de bron van alle harmonie en eenheid in het universum”, aldus paus Benedictus (17). Ik denk en hoop dat hij daar God, de schepper van hemel en aarde mee bedoelt.
7. Toenemende machtsconcentratie
Kenmerken van het nieuwe elektronische wereldbewustzijn waren decentralisatie, globalisering, harmonisatie en machtsuitoefening. Doordat de computer de mens steeds beter leert kennen (bioscan, spraakherkenning, irisscan, geldverkeer, tijdverdrijf, enquêtering, satelliet, video enz.) wordt tegelijk de controle over de individuele mens steeds gemakkelijker. Identiteitsfraude gaat een steeds grotere rol spelen in een gedigitaliseerde wereld. Veel financiële transacties lopen digitaal. Het begrip authenticiteit speelt daarbij een rol. Ben jij wie je zegt te zijn? Bij criminaliteit en terrorisme is er vaak sprake van van look-a-like fraude. Door de vele excessen op dit gebied is er steeds meer behoefte aan een betere authenticatie/identificatie. Door identiteitswissel zitten in gevangenissen andere mensen dan daders (Nederlands Dagblad 9-8-08).
In Amerika is er een grootscheepse fraude met identiteit ontdekt in het creditkaarten systeem. Daardoor is er volgens Jaap Spaans op zijn website jaapspaans.nl sprake van een roep naar meer identificatie van biometrie en chiptechnologie. In dat verband worden in veel steden op grotere schaal surveillance camera’s geplaatst die vaak ook werken met biometrische gezichtsherkenning. Door de overvloedige infostromen is de moderne mens steeds meer manipuleerbaar en controleerbaar geworden. Het ‘brainwashing’ van volken is sinds de culturele revolutie van Mao met zijn zogenaamde infobombardementen en openbare schuldbelijdenissen steeds verder geperfectioneerd tot mondiaal niveau. De overste van de wereld fascineert, domineert en manipuleert de wereld steeds meer met een antichristelijke geest en zweept de volken en machthebbers der aarde op tegenover God tot autonomie (Psalm 2: 1-3).
8. Verandering in paradigma
Door de nieuwe wereldgeest wordt de moderne mens snel een ander mens-, wereld- en godsbeeld geleerd. Door de beeldcultuur en andere manier van denken vervalt de mens steeds sneller tot consumptisme, hedonisme, controledwang, oppervlakkigheid en tot het bevredigen van alle behoeften (Marc. 7:20-23). De moderne mens wordt steeds gevoeliger voor mondiale prikkels van de elektronische wereldgeest. Dit leidt steeds minder tot ‘zoeken’, ‘jagen’, ‘staande blijven’, ‘speuren’, ‘proeven’ en ‘smaken’ van en naar de wil van God (Ps. 1:2, Ps. 34). Door een steeds grotere integratie van culturen, godsdiensten en volken wordt het bijbelse godsbeeld verder vervaagd. Ook Christenen vallen ten prooi aan een dwaalleer, aan de geest van snelle en gemakkelijke oplossingen en wonderen in plaats van een godsvruchtig leven in liefde en lijden waar men groeit in christelijke volwassenheid in afhankelijkheid van God. Men leert onder andere niet het slechten van bolwerken die tegen de kennis van God opgeworpen worden (2 Kor. 10:5.6).
Als de mens zich onttrekt aan Gods genade en beschermende kracht, brengt hij zichzelf altijd schade toe. Een bruikbare definitie beschrijft twee verschillende vormen van trauma. Beide vormen zijn terug te vinden in het leven van de inwoners van global village. Trauma A wordt gedefinieerd als psychologische schade door de afwezigheid van elementaire zaken zoals voedsel, liefde, verbondenheid, e.d.. De aanbidding van het egoïsme en het ‘goddelijke’ ego voorziet de mens niet langer van de meest essentiële dingen zoals liefde en zorg. Nog nooit in de geschiedenis waren er zoveel mensen, die leven in gebroken gezinnen als vandaag de dag. Het gebroken gezin is de oorzaak van gebrek aan kracht. Om toch kracht te hebben en erkenning af te dwingen worden de meest vreselijke acties ondernomen, het zogenaamde trauma B – de slechte dingen die gebeuren. Het ‘goddelijke’ ego wordt tegelijkertijd dader en slachtoffer. Sociale bemoeienis wordt of geprofessionaliseerd of verbannen uit onze wereld waar het individu koning is.
Een voorbeeld. De eenzaamheid en verlatenheid van vele ouderen is een nieuwe vorm van armoede van ons rijke continent. De hittegolf die tijdens de zomer van 2003 duizenden ouderen het leven kostte – in Frankrijk ging het over 15.000 doden, maar ook elders in Europa eiste de hitte toen slachtoffers – confronteerde de Europeanen met de keerzijde van hun individualisme. Bejaarden sterven immers niet van de warmte tout court, maar omdat ze te weinig hulp krijgen en aan hun lot worden overgelaten. Vaak was er niemand die een beker water kwam brengen. Het gaat er niet om met de beschuldigende vinger naar de overheid te wijzen, we moeten de hand ook in eigen boezem steken en dat drama als een appèl aan onze verantwoordelijkheidszin interpreteren. Als men zich zelf van hun toestand bewust wordt, zouden ze die als volgt beschrijven: gevangen op een doodlopende weg.
De enige weg, die men nog ziet om daaruit te ontsnappen, is binnen te gaan in een complex onzichtbaar rijk, dat aansluit bij de eigen beleving van het ego als godheid. In dat onzichtbare rijk valt men ten prooi aan verschillende krachten en geesten. Echter, hier is de mens in staat om zijn eigen mythe te creëren. De mythe voorziet in een betekenis van allerlei vreemde ervaringen en geeft een interpretatie aan onzichtbare gebeurtenissen (16).We kunnen deze symptomen al waarnemen in cyberspace: omdat de grenzen van het materiële wegvallen is alles mogelijk geworden. Er geldt geen sluitende censuur of verbod meer, maar juist deze overvloed aan keuzes zal worden ervaren als de onmogelijkheid om te kunnen kiezen. Daar de noodzaak om zich te rechtvaardigen verdwijnt, zullen ook morele wetten vervagen, en omdat de identiteiten niet meer vast liggen voelen we een paranoïde aanval opkomen.
Een buurman zal vervangen worden door een schim op het scherm, sociaal gedrag wordt herleid tot dat van een autist, gekluisterd aan zijn interface.
Met wie heb ik een (cyber)relatie? Is het dezelfde als gisteren? De afstanden tussen mensen worden in een virtuele wereld opgeheven, maar de keerzijde is dat het lichamelijke contact met anderen stilaan zal verdwijnen. Een buurman zal vervangen worden door een schim op het scherm, sociaal gedrag wordt herleid tot dat van een autist, gekluisterd aan zijn interface. De algemene beschikbaarheid zal leiden tot een ondraaglijke claustrofobie terwijl de universele direct participerende gemeenschap des te krachtiger diegenen zal uitsluiten, die belemmerd zijn om te kunnen participeren.
Omdat we zelf verschillende identiteiten kunne aannemen en ons steeds andere maskers en namen aanmeten, zullen we geconfronteerd worden met vragen over onze eigen identiteit. De soms hysterische klinkende vraag ‘Wie ben ik?’ zal steeds meer opduiken, en de hysterica zal steeds weer op zoek gaan naar een nieuwe meester die deze vraag kan beantwoorden. Vandaar de hernieuwde aantrekkelijkheid van (niet christelijke) ideologieën die een pasklaar antwoord hebben op de identiteitsvraag. Omdat de wet die de stabiliteit van de symbolische orde moest garanderen in de virtualiteit lijkt te verdwijnen, zullen er steeds nieuwe meesters opduiken om de plaats van de verloren wet op te vullen, waartussen het hysterische subject op een ‘postmoderne’ manier zal ‘shoppen’.
9. Zoutend zout, lichtend licht
De enige geest die de elektronische wereldgeest kan weerhouden is Gods Geest (2 Thess. 2). Dit niet door een ‘christelijk moralisme of wetticisme’, maar door liefdevolle verbindingen in relaties. Christenen moeten weerstand bieden aan de druk en geest van deze tijd die ons wil verleiden tot ‘een virtueel christendom’. Ze zullen radicale keuzes moeten maken in hun prioriteiten, en energie, tijd, geld en aandacht besteden aan God en de medemens, en weerstand bieden aan het liberale individualisme en nihilisme van deze tijd. In dit blad zijn al veel artikelen verschenen over de Bijbelse verbondenheid en het LIFE-model waardoor we in onze moderne tijd tegenwicht kunnen bieden. En Jezus Christus bekend maken, niet door naïef of wereldvreemd te zijn, maar radicaal discipel schap in de praktijk brengen en op Bijbelse wijze te leren vechten door te zoeken, jagen, strijden, staande te blijven, en trouw te blijven aan de Levende God die ons daarin wil leiden, helpen, oprichten en gebruiken. De nieuwe wereld wordt uiteindelijk niet door de elektronische wereldgeest maar door de Here Jezus zelf tot stand gebracht. Hij die wordt genoemd “Getrouw en waarachtig en die vonnis velt en oorlog voert in gerechtigheid. Zijn Naam is: Het Woord Gods” (Openb. 19:11,14). Laten we er dus ernst mee maken om tot zijn rust in te gaan, opdat niemand ten val komt en het voorbeeld van ongehoorzaamheid volgt. Want het Woord Gods is levend en krachtig en scherper dan enig tweesnijdend zwaard en het dringt door zó diep dat het vaneenscheidt ziel en geest, gewrichten en merg en het schift overleggingen en gedachten des harten en geen schepsel is voor Hem verborgen want alle dingen liggen open en ontbloot voor de ogen van Hem, voor wie wij rekenschap hebben af te leggen (Hebr. 4:11-13).
10. Noten
1) Guus Pijpers in Management & informatie 2003/1
2) De Groene Amsterdammer 2 maart 2007
3) Boeiuh, isbn 9789044609882 € 9,95
4) //nl.wikipedia.org/wiki/Twitter
5) Hyves (naar Beehive, Engels woord voor bijenkorf) is een gratis Nederlandse profielensite zoals CU2, maar dan vooral gericht op het onderhouden en uitbouwen van een vriendennetwerk. Hyves is vooralsnog met name populair onder studenten en scholieren. Anno 2008 heeft Hyves meer dan 6,5 miljoen leden[1]. Op 6 februari 2008 maakte Yme Bosma bekend dat Hyves half maart te bewonderen is via interactieve tv van Tele2[2]. Dit is een van de eerste applicaties die gebruik zal maken van de web-API van Hyves, een manier om voor derden informatie op te vragen van Hyves en te verwerken in een eigen applicatie. Veel virtuele gemeenschappen bieden een dergelijke API aan, of zijn van plan dat te doen, na het grote succes wat Facebook had door dit te gaan doen.
6) Wi-Fi is een certificatielabel (‘logo’) voor draadloze datanetwerkproducten, die werken volgens de internationale standaard IEEE 802.11 (draadloos Ethernet).
7) //www.trendslator.nl/download/MOOD08-preview.pdf
8) www.x.com , www.commandore-gravel.com (link verlopen), www.presidentschoice.careactee .com Canadese supermarktketen met een user generated content in de off-line supermarket. De beoordelingen en tips van haar online klanten worden in folders, op winkelschaplabels, en op werknemrs T-shirts gedrukt en bepalen tegelijkertijd de offline plaatsing (schaphoogte) van de beoordeelde producten www,.marketingfacts.nl 29 mei 2007
9) //www.ischool.berkeley.edu/
10) www.cba.uwv.nl (link verlopen) houtman e.a. 1998
11) www.healthcare.monsterboard.nl/articles/bedrijfsziekten/ Management team 23 maart 2001 (link verlopen)
12) Fragmenten uit: De nieuwe elektronische wereldgeest door Gerard Feller, april 2002
13) Derrick van de Kerckhove: De Huid van onze cultuur, Addison Wesley, Amsterdam, 1996
14) Peter M. Scheele, Degeneratie het einde van de evolutietheorie. Buijten & Schipperheijn, Amsterdam 1997-2000
15) Dr. Kurt Blatter: Bijbels omgaan met stress, deel 2, Uitgave Promise 1999
16) De mythe van de supermens door Thomas Geralach. Promise-artikel
17) Katholiek Nederland 16 mei 2008, uitspraak van paus Benedictus tegenover de Thaise bisschoppen
18) Dr. Jim Wilder: De rode draak verslagen Archippus boeken Enschede 2008
