Vertrouwen, het meest kwetsbare in een relatie

1. Inleiding

God brengt mensen tot elkaar, niet de problemen. Tom Marshall behandelt in dit artikel niet alleen hoe relaties functioneren, maar ook de Bijbelse weg tot herstel als ze kapot gegaan zijn. In zijn boek ‘Betere Relaties’ behandelt Marshall vier aspecten van relaties:

1. Eer, de meest verwaarloosde;
2. Begrip, de meest nodige;
3. Liefde, de meest weerbare en
4. Vertrouwen, de meest kwetsbare.

Over dit laatste aspect gaat dit artikel.

2. Vertrouwen, het meest kostbare

Vertrouwen is essentieel in onze samenleving, omdat sociaal verkeer anders onmogelijk wordt. We hebben een betrouwbare en voorspelbare omgeving nodig om ons leven te ordenen en met redelijke zekerheid de toekomst tegemoet te zien. Een baby wordt geboren met vertrouwen. Argwaan en wantrouwen leert het pas later kennen en dat is een pijnlijke ervaring. Maar ondanks dat vertrouwen essentieel is, wil dat nog niet zeggen, dat we echt weten wat er allemaal bij komt kijken.

We hebben een betrouwbare en voorspelbare omgeving nodig om ons leven te ordenen en met redelijke zekerheid de toekomst tegemoet te zien.

We noemen het ‘geloof’ en publiceren daarover elk jaar honderden boeken. Maar wat is het werkelijk? Daartoe moeten we verder komen dan godsdienstige slogans. Als we zeggen: “Je moet geloof hebben”, wat bedoelen we dan? Aan welke voorwaarden moet vertrouwen voldoen? Hoe kun je het opbouwen? Wat gebeurt er als het vertrouwen beschaamd is?

3. Definitie

Vertrouwen is een toestand waarin je jezelf vrijwillig afhankelijk maakt van een ander mens, wat ook het gevolg daarvan is. Enkele voorbeelden van vertrouwenskenmerken:

1. Vertrouwen is een keus die je maakt.
   Je kunt niet gedwongen worden te vertrouwen. Als je iemand wilt vertrouwen, moet je dat vrijwillig doen. Als mensen van hun leiders te horen krijgen: “Jullie moeten ons daarin gewoon vertrouwen schenken”, is de kans groot dat ze niet vertrouwd worden, zelfs als ze geen andere keus hebben dan de zaak in hun handen te laten.
2. Vertrouwen is een houding.
   Dat wat ons ertoe brengt op een bepaalde manier te leven en ons te gedragen, is onze houding. Dat is meer dan een geloof. Mensen leven uit meer dingen dan geloof alleen. Vertrouwen heeft drie elementen:
   • a) Een cognitief of bewust element. Je bent in je gedachten ervan overtuigd dat de andere persoon je vertrouwen waard is. Abraham, bijvoorbeeld, was “in volle verzekerheid, dat God bij machte was, hetgeen Hij beloofd had, ook te volbrengen.” (Rom.4:20,21)
   • b) Een emotioneel element. Je voelt zekerheid of vertrouwen in het vertrouwen van de andere persoon. “Het geloof nu is de zekerheid, van de dingen, die men hoopt.” (Hebr.11:1)
   • c) Een gedragselement. Je wilt erop handelen. “Het geloof zonder de werken is dood.” (Jac.2:26)
3. Vertrouwen is een risico willen nemen.
   Het risico dat je neemt als je vertrouwt, is dat je bepaalde gevolgen in je leven uit handen geeft en legt in de handen van iemand op wie je bouwt. Als je zegt, dat je iemand vertrouwt om iets te doen, maar je doet het zelf, of je houdt persoonlijk de supervisie, dan is je vertrouwen waardeloos.
4. Het bewijs dat je vertrouwt,
   blijkt uit het feit dat je geen voorziening treft voor het geval de persoon je zou teleurstellen. Iets regelen om terug te kunnen vallen, als de persoon waarop je vertrouwt faalt, trekt het niveau van je vertrouwen in twijfel. Als de andere persoon dat merkt, realiseert hij zich spoedig, dat je hem helemaal niet vertrouwde.
5. Vertrouwen maakt kwetsbaar.
   Vertrouwen houdt in dat je een kwetsbare positie inneemt, omdat het resultaat buiten je macht ligt en in handen is van iemand op wiens macht of trouw je moet vertrouwen. Deze toestand van afhankelijkheid is moeilijk om mee om te gaan. De kern van ons gevallen mens-zijn is dat we weigeren te leven in afhankelijkheid van God. We hebben bewust gekozen om onafhankelijk te zijn, om voldoende te hebben aan onszelf en onze eigen bestemming te bepalen. Vertrouwen rukt de wortel daarvan uit.

4. Paradox

Maar er is ook sprake van een paradox. Ik kwam hierop toen ik erover nadacht hoe moeilijk het is een ethisch standpunt in te nemen tegenover gokken. Ik zag plotseling wat gokken eigenlijk is. Het is, hoe sociaal verwerpelijk ook, een vorm van werelds geloofsleven. Het beantwoordt aan de behoefte van de mens om ergens in zijn leven risico’s te nemen. Omdat de mens geweigerd heeft het risico te nemen door God te vertrouwen, zoekt hij die sensatie op een verkeerde manier. Het lijkt erop of we geschapen zijn met de behoefte aan zekerheid en de behoefte aan onzekerheid.

Onze behoefte aan zekerheid en veiligheid wordt in God bevredigd, die altijd Dezelfde is en wiens liefde en wiens Woord volkomen betrouwbaar en onveranderlijk zijn.

Onze behoefte aan zekerheid en veiligheid wordt in God bevredigd, die altijd Dezelfde is en wiens liefde en wiens Woord volkomen betrouwbaar en onveranderlijk zijn. Onze behoefte aan onzekerheid wordt bevredigd door in een God te geloven, die altijd nieuwe dingen doet: “Zie, ik maak iets nieuws”. (Jes.43:19) Hij roept ons voortdurend op uit het bekende te treden en in geloof te stappen, in een persoonlijke relatie gebaseerd op vertrouwen. Zonder dit geloofselement blijft het leven oppervlakkig. Dit verklaart waarom Paulus zegt: “Abraham geloofde God en het werd hem tot gerechtigheid gerekend.” (Rom.4:3) EÈn van de betekenissen van gerechtigheid is voldoen aan de norm. Abraham nam het risico om de beloften Gods te vertrouwen, toen hij geen zoon had die zijn naam droeg. Hij voldeed daarmee aan de norm, die aan de mens gesteld is, namelijk om een God-vertrouwend wezen te zijn.

Het zelfgenoegzame dat Adam eens koos, leidt tot mislukking. Daarom zijn we genoodzaakt elke dag van ons leven God te vertrouwen. Dit geldt voor de kleinste dingen, als het kopen van een fles melk, in een bus stappen, of in een telefooncel een gesprek voeren. Maar nog meer is dit het geval bij persoonlijke relaties. Hoe intiemer de relatie, hoe groter het vertrouwen dat er aan ten grondslag ligt en hoe kostbaarder de toewijding eraan. Daarom is het geen wonder dat vertrouwen een fundament moet zijn bij zowel leiders in publieke funkties, als in het huwelijk en pastoraat.

5. Betrouwbaarheid

1. Betrouwbaarheid is een verantwoordelijkheid, die je vrijwillig op je neemt.
   Je kan niet verwachten dat iemand betrouwbaar is in een bepaalde zaak, tenzij hij de voorwaarden en verantwoording ervan accepteert. Bewuste en vrijwillige betrouwbaarheid moeten samengaan met bewuste en vrijwillige trouw. “Voor zulke beheerders is dit tenslotte het vereiste: betrouwbaar te blijken”. (1.Cor.4:2)
2. De persoon die vertrouwt, moet ook zelf betrouwbaar zijn.
   Ten eerste, als ik een mens ga vertrouwen, moet hij zijn verplichting om trouw en betrouwbaar te zijn serieus nemen. Ten tweede, als ik betrouwbaarheid zelf niet serieus neem, is het moeilijk voor mij te geloven, dat een ander dat wel doet. Dan heb ik er zelf moeite mee ˜überhaupt iemand te vertrouwen. De verwaarloosde factor om te groeien in geloof blijkt dus betrouwbaarheid te zijn. Als we nauwgezet onze beloften inlossen, zullen we het veel gemakkelijker vinden te geloven dat God net zo betrouwbaar is om zijn beloften te vervullen.
3. Het aanvaarden van vertrouwen houdt in, dat je verantwoording verschuldigd bent.
   Als ik vertrouwen krijg en dat aanvaard, ben ik verantwoordelijk voor de gevolgen van een eventueel falen. Leiderschap houdt een positie van vertrouwen in. Mensen hebben hun vertrouwen in een leider gesteld. De vraag is nu, aan wie moeten de leiders verantwoording afleggen? Het antwoord is: Ze zijn verantwoording verschuldigd aan allen, die vertrouwen in hen stelden, onder meer hun volgelingen. Veel christelijke leiders weigeren dit zich te realiseren; sommigen ontkennen het. Maar vertrouwen houdt altijd in dat je verantwoording verschuldigd bent.
4. Vertrouwen dat beschaamd wordt, is moeilijk te herstellen
   Vertrouwen verschilt van andere facetten van relaties, omdat het zo bijzonder kwetsbaar is. Als vertrouwen eenmaal gebroken is, is het erg moeilijk dit te herstellen en kost het tijd. Vergeving kan in een moment plaatsvinden, maar herstel van vertrouwen en de gewilligheid om opnieuw te gaan vertrouwen komt niet in een moment, het moet geduldig worden opgebouwd.

Een mens kan in een geval liefdeloos handelen, maar we geloven dat hij het in wezen liefdevol bedoeld. Als die persoon iets onvriendelijks doet, geloven we nog steeds dat hij het in wezen vriendelijk bedoeld. Maar als we iemand vertrouwen en die laat ons in de steek, vragen we ons lange tijd af hoe het staat met zijn betrouwbaarheid.

Vertrouwen is een alles-of-niets houding is.

Eén van de redenen hiervoor is, dat vertrouwen een alles-of-niets houding is. Je vertrouwt iemand helemaal of helemaal niet. Je kunt niet gedeeltelijk vertrouwen, of je voelt je bijzonder ongemakkelijk. Dus als vertrouwen gebroken is, valt ons betrouwbaar universum in elkaar en wordt plotseling onvoorspelbaar. Dit veroorzaakt vrees en zorg, wat weer een beschermende emotie van boosheid oproept.

6. De inhoud van vertrouwen

Om ons begrip van vertrouwen en betrouwbaarheid te vergroten zullen we enkele kenmerken bespreken.

6.1 Diep vertrouwen – verzekerdheid

Een diep vertrouwen komt uit het hart voort, dat zo vaak gelijk bleek te hebben, dat het een zekerheid heeft opgebouwd, onafhankelijk van de omstandigheden. In de meest gevaarlijke omstandigheden bleef Davids vertrouwen op God onwankelbaar. Herhaalde malen was hij niet beschaamd uitgekomen toen hij God vertrouwde. Dat had in hem een gevoel van zekerheid gelegd. (Ps.27:3) Paulus kon ook zeggen: “Groot is mijn vrijmoedigheid tegenover u en groot is ook mijn roemen over u.” (2.Cor.7:4) Zo’n vertrouwen hangt af van onze kennis van het karakter van een persoon en hoe hun gedrag bepaald wordt door ethische en geestelijke principes, los van de omstandigheden. Vertrouwen stellen in een persoon zonder principes is een groot risico nemen. Vertrouwen is esentieel, wil de intimiteit kunnen groeien. We delen persoonlijke en privÈgeheimen alleen mee aan iemand, die we kunnen vertrouwen. Het is de basis van de meest intieme relatie: “Een dergelijke vrouw … op haar vertrouwt het hart van de man”. (Spr.31:10,11) Als dat vertrouwen ongegrond is, zijn de gevolgen vernietigend, we voelen ons verraden. (Ps.41:10)

6.2 Loyaliteit – toewijding

Hoe moeilijker, gevaarlijker of vol wanhoop een toestand wordt, des te moeilijker wordt het iemand te vertrouwen. Dan wordt betrouwbaarheid in de vorm van loyaliteit getest. Loyaliteit is trouw in zijn meest persoonlijke en toegewijde vorm. Het zegt: ‘ik zal er zijn, in goede en slechte tijden’; ‘ik zal voor je zijn, als ieder ander tegen je is’; ‘ik zal je verdedigen, zelfs ten koste van mezelf’. Het hart van een verbond is de persoonlijke loyaliteit tussen de partners. God verzekert ons in zijn verbond met Hem voortdurend loyaal te zijn. “Ik zal u geenszins begeven, Ik zal u geenszins verlaten.” (Hebr.13:5)

Loyaliteit is een essentieel onderdeel van de belangrijkste en intiemste relaties die we kennen.

Loyaliteit is dus een essentieel onderdeel van de belangrijkste en intiemste relaties die we kennen. Het is begrijpelijk dat we een vriend verachten, die ons in de steek laat of een leider, die faalt als hij onder druk komt te staan. Tegelijk kan de botsing van verschillende loyaliteiten hartverscheurend zijn. Daarom moeten we duidelijkheid hebben over de prioriteitsvraag. In de Schrift neemt een verbond een belangrijke plaats in. Ten eerste, het verbond met God en ten tweede in het huwelijk.

6.3 Betrouwbaarheid – gewetensvol zijn

Iemand te kunnen vertrouwen, betekent dat hij zal handelen zoals ik het verwacht, zonder dat ik hem in de gaten houd. De betrouwbare mens wordt van binnenuit gemotiveerd door zijn geweten. Dit wordt opgebouwd door in kleine dingen trouw te zijn. Maar voor degenen die een machtspositie innemen zijn kleine dingen van symbolische betekenis, die uitstijgt boven hun eigenlijke waarde. In de gelijkenis van de talenten kwam de eerste man met: “Heer, uw pond heeft tien pond winst gemaakt. En Hij zeide tot hem: voortreffelijk, goede slaaf, omdat gij in het minste getrouw geweest zijt, heb gezag over tien steden.” (Luk.19:17) Aan de andere kant, als een persoon onbetrouwbaar is in kleine dingen, zal het oordeel waarschijnlijk zijn: ‘Als je hem niet in de kleine dingen kunt vertrouwen, hoe zal het gaan in een echte crisis?’

6.4 Consistentie – een vaste lijn volgen

Om iemand te kunnen vertrouwen, moeten we vooraf kunnen voorspellen wat zijn reaktie zal zijn. Hoe kunnen we iemand vertrouwen die vandaag enorm enthousiast over een plan is en morgen onverschillig? Of iemand die vandaag iets als een grap opneemt en morgen er bijzonder kwaad over is? Het is moeilijk om een impulsief persoon te vertrouwen, omdat je nooit weet wat je aan hem hebt; of hij verkeerde conclusies zal trekken zonder na te denken; of op grond van onvolledige informatie tot daden overgaat. Consistentie vereist dat we beslisingen nemen op basis van principes en niet van stemmingen of impulsen. Dat we rationele en verstandige besluiten nemen, gebaseerd op principes.

6.5 Beloften houden – trouw zijn aan je woord

‘Je woord houden’ betekent ‘je beloften houden’ ook als het moeilijk of kostbaar is. Mensen geven tegenwoordig makkelijk een belofte en breken die ook weer even makkelijk. Een belofte heeft niet meer dezelfde waarde als vroeger. De moderne belofte heeft zijn ingebouwde uitvlucht, die zegt: ‘Tenzij mijn gevoelens veranderen, of de omstandigheden anders bepalen, beloof ik…’ Zo wordt de toewijding afhankelijk van de omstandigheden. Hoe kun je je volledig aan iemand overgeven, die afhaakt als er iets beters op komt dagen? Ik moet begrijpen, dat een belofte afleggen niet gelijk is aan zomaar een voorstel doen.

1. Ik ga een serieuze en ernstige verbintenis aan over hoe ik zal handelen in de toekomst en
2. Ik ben van plan te handelen zoals ik beloofd heb en
3. Ik neem de plicht op me om mijn gegeven woord waar te maken als de tijd verstrijkt, hoe moeilijk en kostbaar dat ook is. Met andere woorden: ‘Ik heb mijn vrijheid van handelen vrijwillig beperkt in die speciale situatie, omdat ik mezelf bind aan mijn woord.

Gods beloften zijn serieus. Hij verwacht dat we die vertrouwen. Daardoor krijgt God onbegrensde vrijheid van handelen, omdat Hij vooraf verklaard heeft, dat Hij bepaalde dingen zal doen. (Hebr.6:13) Onze beloften moeten even serieus genomen worden.

6.6 Eerlijkheid – waarheid

Het is erg moeilijk om iemand te vertrouwen als je niet zeker weet of hij de waarheid spreekt, of als je bang bent dat hij je misleidt. “Wie waarheid spreekt, deelt mee wat recht is, maar een leugenachtig getuige bedrog.” (Spr.12:17) Vertrouwen wordt ook moeilijk als bepaalde vormen van communicatie op zichzelf misleidend zijn, of een verkeerde indruk wekken. Als we:

1. Minder dan de volle waarheid vertellen; wat we zeggen is waar, maar het geeft niet het volledige plaatje weer.
2. Indirekt spreken, zodat de persoon zelf uit mag maken wat je bedoelt; Het is erg moeilijk om een verklaring te vertrouwen, als er een verborgen agenda is of dat het ons achterlaat met het gevoel, dat we ’tussen de regels door’ moeten lezen.
3. Feiten doorgeven, zonder onze gevoelens te uiten, zodat de ander in het ongewisse blijft hoe we de zaak werkelijk zien.
4. Dezelfde boodschap voor verschillende groepen in verschillende verpakkingen stoppen. Dit gebeurt vaak door leiders en schept altijd wantrouwen, als degenen die luisteren de verschillende versies met elkaar vergelijken.

6.7 Vertrouwen als beslissing

We kunnen ons vertrouwen uiten op een moment van beslissing. Ik huur een boekhouder die enkele verantwoordelijkheden van mij overneemt en vertrouw hem daarin. Ik geef me over aan de behandeling van een arts. Ik zeg ‘ja’ tegen een huwelijksvoorstel. Ik kan allerlei soorten vragen en twijfels hebben, die aan een beslissing vooraf gingen, maar er komt een moment, dat ik een beslissing neem. Ik weet wanneer de toewijding is gedaan en de beslissing is genomen. Daarna op mijn beslissing terugkomen is de onzekerheid weer toelaten en het vertrouwen beschamen. Hoe kostbaarder de beslissing om te vertrouwen geweest is, hoe serieuzer ik mijn toewijding neem en hoe meer ik zal weigeren erop terug te komen.

Hoe kostbaarder de beslissing om te vertrouwen geweest is, hoe serieuzer ik mijn toewijding neem.

Dit werpt een nieuw licht op ons geloof in God. We beginnen te zien dat geloof geen grillige keus is, of alleen nodig is om gered te worden. Geloof is een noodzakelijk element in elke persoonlijke relatie. In het morele universum waarin we leven, speelt geloof in alle relaties een belangrijke rol. Natuurlijk moet geloof dan ook in onze relatie met God een rol spelen, omdat dat een persoonlijke relatie moet zijn.

6.8 Vertrouwen als proces

Vertrouwen moet groeien. Een daad van vertrouwen is niet genoeg om ons voldoende kracht te geven om de stormen in een relatie te overleven. Daarom geeft het Nieuwe Testament veel meer aandacht aan de groei en het voeden van geloof, nadat we tot Christus gekomen zijn, dan hoe we in het geloof naar Hem moeten komen. Dit is ook een belangrijk gemis in het onderwijs over het huwelijk. Er wordt terecht gesproken over liefde en vertrouwen, maar weinig over hoe je vertrouwen kunt laten groeien of betrouwbaarheid kunt ontwikkelen. Als we vertrouwen de aandacht zouden geven die het verdient, zouden veel minder huwelijken stranden door gebroken beloften en ontrouw. Ouders hebben ook de opdracht kinderen op te voeden, tot betrouwbare teenagers en werkgevers moeten weten hoe ze verantwoordelijkheidsgevoel kunnen ontwikkelen bij hun personeel. Hier zijn enkele richtlijnen om je op weg te helpen; ten eerste; om anderen te leren vertrouwen en om hun betrouwbaarheid te laten groeien. En ten tweede; om onze eigen betrouwbaarheid te ontwikkelen, zodat mensen ons makkelijker vertrouwen.

7. Vertrouwen opbouwen

Het opbouwen van vertrouwen in de ander en betrouwbaarheid te helpen groeien.

1. Bedenk dat je risico’s moet nemen. Er bestaat geen vertrouwen dat niets kost. De kosten zijn de onvermijdelijke kwetsbaarheid, die komt als we het resultaat niet meer in onze macht hebben, maar aan de andere persoon overgeven. Soms zeggen we dat vertrouwen verdiend moet worden en dat is waar, maar het is ook zo dat ik niet kan bewijzen betrouwbaar te zijn, tenzij iemand het risico neemt mij te vertrouwen. In de gelijkenis van de talenten in Lukas 19 konden de slaven pas bewijzen dat ze betrouwbaar waren, nadat de landheer het risico nam om hen geld te geven.
2. Als je iemand voor het eerst vertrouwen schenkt, bouw dan op zijn sterke punten, niet op de zwakheden. Vertrouw dat hij die taken goed zal doen, die hij graag doet en waarvan je zeker bent, dat hij het er goed vanaf brengt. Dit is erg belangrijk bij kinderen en nieuw onervaren personeel en verminderd ook het risico van een mislukking. Het is ook belangrijk dat we tijdens de eerste stappen op weg van vertrouwen al enig succes boeken.
3. Geef complimenten en druk je vertrouwen in woorden uit. Vertrouwen krijgen is eervol en daarin bevestigd te worden is een lonende ervaring.‘Zijn heer zeide tot hem: Wel gedaan, gij goede en getrouwe slaaf, over weinig zijt gij getrouw geweest, over veel zal ik u stellen, ga in tot het feest van uw heer.” Mat.25:21Onze bekwaamheid om te vertrouwen groeit met het belijden: ‘Ik kan je vertrouwen.’ Hier gaan geloven en belijden weer hand in hand. (Rom.10: 8,9)
4. Ontwikkel vertrouwen in je eigen karakter. Mensen, en in het bijzonder kinderen, leren door een model na te doen. Ze zullen betrouwbaarheid belangrijk vinden en proberen het te ontwikkelen, als ze het in de praktijk zien bij mensen waar ze tegen op kijken en die ze bewonderen, zoals ouders en leiders.
5. Beloon succes bij grotere verantwoordelijkheid, maar neem kleine stappen tegelijk. De regel is: “Hier wat, daar wat.” (Jes.28:10) Wees geduldig, je bouwt vertrouwen en bent er niet op uit de grenzen ervan te testen.
6. Als de persoon faalt, geef hem dan een nieuwe kans. Ga terug naar waar hij de laatste keer wel succes had en begin opnieuw. Pas op, dat je niet zegt: ‘Ik heb je de vorige keer vertrouwd en je hebt me beschaamd.’ Vertrouwen is het begin van een dun draadje dat gauw breekt. Als je iemand in het begin al zegt, dat je hem niet vertrouwt, duurt het een lange tijd voordat hij je latere bevestigingen kan geloven.
7. Maak nauwkeurig onderscheid tussen het geven van je vertrouwen en het hem op de proef stellen. Er bestaat een legitieme manier om iemand te beproeven, maar dat is iets anders dan vertrouwen. Als mijn baas tegen me zegt: ‘Ik wil eens zien, of je die klus goed kan klaren’ en ik faal, is alleen maar duidelijk geworden, dat ik dat niet kan. Maar als hij zegt: ‘Ik vertrouwde je en je hebt het niet waar gemaakt’, dan komt mijn betrouwbaarheid in het geding.
8. Zeg nooit tegen iemand: ‘Ik vertrouwde je en je hebt me beschaamd’, als hij het niet vooraf al wist dat het om vertrouwen ging en hij die verantwoordelijkheid aanvaardde.

7.1 Het opbouwen van vertrouwen

Betrouwbaarheid wordt opgebouwd door kleine dingen, met weinig tam-tam en show. Daarom is het voor sommige temperamenten moeilijker dan voor andere, omdat het zo nauw luistert. Dit moet je doen:

1. Schep een klimaat van betrouwbaarheid en afhankelijkheid.
   Bijvoorbeeld:
   • a) Wees betrouwbaar en conscientieus in het dragen van verantwoordelijkheden en het vervullen van taken en verplichtingen.
   • b) Wees nauwgezet in het houden van beloften, zelfs als het niet goed uitkomt, of het risico’s met zich meebrengt.
   • c) Wees consistent, volg een principe, niet een impuls.
   • d) Wees nauwkeurig in het bewaren van geheimen, maar beloof geen geheimhouding als je de details niet weet.
2. Wees eerlijk, zeg de hele waarheid en niet slechts en deel ervan en deel zowel je gevoelens als je gedachten mee. Wees er zeker van dat je het vertelt, zoals het werkelijk is, zonder verborgen agenda’s.
3. Werk aan de verbetering van je karakter.
   Bedenk dat een crisis geen karakter vormt, het laat allen naar boven komen wat er al is.
   • a) Ken jezelf en de zwakheid waarvoor je op moet passen.
   • b) Sta jezelf niet toe om een makkelijke uitweg te zoeken. De moeilijkste weg is meestal de goede.
   • c) Sluit nooit een compromis met je principes als je onder druk komt te staan.
4. Wees opgewekt en vermijdt klagen in moeilijke tijden of verval niet in zelfmedelijden.
   Het is moeilijk vertrouwen in iemand te hebben die zichzelf altijd beklaagt.

7.2 Vertrouwen in leiderschap

Vertrouwen is een belangrijk element in de relatie tussen volgelingen en hun leiders. Mensen moeten hun leiders vertrouwen en omgekeerd. Het grootste deel van de verantwoordelijkheid voor de relatie ligt bij de leiders. Zij hebben macht. Zij hebben de toegang tot meer informatie dan anderen en kennis is ook macht. Daarom is de positie van leiders een positie van vertrouwen. Het is erg belangrijk dat we dit begrijpen, want als een leider faalt, in publiek of privé, ontstaat een vertrouwenscrisis.

De positie van leiders een positie van vertrouwen.

Niet veel christelijke leiders erkennen dat. Ze roepen uit: ‘Waarom moet ik anders beoordeeld worden dan andere mensen die ook hun morele zwakheden hebben?’ Als het om falen gaat op moreel gebied, liegen of financiële oneerlijkheid, is het duidelijke antwoord, dat ze niet anders behandeld mogen worden dan wie ook. Maar er is iets anders aan de hand dan bij andere mensen; het vertrouwen is beschaamd. Dat moet apart worden bekeken. Herstel is niet compleet, tenzij vertrouwen hersteld wordt. Als we spreken over mensen die hun leiders vertrouwen, wat bedoelen we dan? Met andere woorden, waarin zijn ze afhankelijk van hun leider?

Ten eerste: zijn beoordeling. Ik vertrouw dat hij de juiste doeleinden nastreeft. De taak van een leider heeft te maken met de toekomst. De leiding die hij geeft, zoals Robert Greenleaf terecht opmerkt, is dat hij beter is dan anderen in het aangeven van een richting, het inspelen op een toekomst, die nog niet is aangebroken. Ik zie de dingen niet zo duidelijk als de leider, dus moet ik voor een groot deel leunen op zijn oordeel. Daarom is het altijd moeilijk een onbeproefde of onervaren leider te vertrouwen; we hebben namelijk geen verleden om op te bouwen. Bij een ervaren leider weten we beter wat zijn capaciteiten zijn.

Leiders moeten zich bewust zijn van de toewijding die ze van hun mensen vragen en de geloofsstap, die genomen moet worden. Vertrouwen maakt, zoals we gezien hebben, kwetsbaar. Dit omdat ik een stukje van mijn toekomst overgeef aan iemand anders en als deze toewijding belangrijk is, zal het falen van die ander grote vrees en onzekerheid brengen. Vrees leidt bijna altijd tot boosheid, omdat boosheid voortkomt uit een noodtoestand, waarin we ons sterk maken om een gevaar af te wenden. Omdat de leider diegene is wiens falen mijn veiligheid aantast, is hij ook degene die mijn boosheid opwekt.

Een vertrouwensbreuk bij een leider roept bijna altijd een geladen emotionele atmosfeer op.

Een vertrouwensbreuk bij een leider roept bijna altijd een geladen emotionele atmosfeer op. Maar de boosheid is niet helemaal ten onrechte, ondanks dat sommige leiders dat niet willen zien.

Ten tweede, Ik heb mijn vertrouwen gesteld in de integriteit van de leider, dat is zijn eerlijkheid en waarheidslievendheid. Ik leerde hierin een belangrijke les in de zestiger jaren, toen we in Nieuw-Zeeland betrokken waren bij het begin van de charismatische vernieuwing onder de Rooms Katholieken. De geliefde gelovigen, die samenkwamen op de eerste bidstonden, wisten zo weinig, dat ze alles geloofden, wat ik hen vertelde. Ze dachten vast dat ik een soort onofficiële kardinaal was; erg vererend en gevaarlijk

Toen ik op een dag iets tegen hen zei, waarvan ik dacht dat het van de Heer was, bleek in de daaropvolgende week dat ik ernaast zat. Ik had er een paar slapeloze nachten van. ‘Als ik hen vertel wat er gebeurd is, zullen ze me nooit meer vertrouwen.’ Maar het liet me niet los, dus de volgende keer dat we samenkwamen, zei ik: ‘Vorige week dacht ik van iets dat het van de Heer was, maar ik zat ernaast. Ik heb jullie een slecht advies gegeven’. Vanaf dat moment, merkte ik , begonnen ze me echt te vertrouwen!

Mensen verwachten niet van hun leiders, dat ze onfeilbaar zijn (sommige leiders denken dat), maar ze verwachten wel dat ze eerlijk zijn. Mensen zullen een leider bijna altijd volgen, als ze weten dat, als hij en verkeerd pad inslaat, dit corrigeert en hen terugbrengt op het goede pad. Een fout maken als leider kan kostbaar zijn, maar een fout maken en die rechtvaardigen is fataal. Dat kan de leider voeren tot werkelijke misleiding.

Ten derde: ‘Ik moet vertrouwen hebben in de volharding van de leider, dat wil zeggen, dat hij doorgaat, ook als het moeilijk wordt. Het is de verantwoording van de leider om de groep in het spoor te houden en het doel na te streven, zelfs als een ander er eerder de brui aan geeft. Iedereen kan leiden als alles voor de wind gaat en er hoop en enthousiasme is. Als er mislukking aan de horizon verschijnt en de visie taant, komt het ware karakter van de leider aan de oppervlakte. Wil hij alleen geïdentificeerd worden met succes? Is hij meer bezorgd over zijn reputatie dan om het doel? Wil hij er liever uit stappen, dan een mislukking op zijn naam hebben staan? Als degenen die volgen deze onprettige twijfels hebben, is het twijfelachtig of ze bij hem zullen blijven in moeilijke tijden.

Het criterium voor vertrouwen is dus bekwaamheid en karakter. Daarvan is karakter het belangrijkste. Niet veel fouten zijn fataal. Onbekwaamheid van een leider kan hem schade doen, maar als hij wil leren kan het overwonnen worden. Karakter is belangrijker. Je kunt beter een gebrek aan intelligentie hebben dan aan karakter. Maar karakter ontwikkelt zich niet plotseling. Crises scheppen geen karakter, zij brengen alleen aan het licht, wat er al was. Vertrouwen hangt dus af van mijn kennis van het karakter van de persoon en van mijn vertrouwen in zijn bekwaamheid. Zijn bekwaamheid kan me verzekeren, dat hij in een bepaalde situatie zal weten wat het juiste is om te doen, alleen karakter zal me vertrouwen schenken dat hij ook het goede zal doen.

Leiders moeten ook vertrouwen schenken aan hun volgelingen. Mijn ervaring is dat in het algemeen leiders daarin minder goed functioneren als hun volgelingen. Daarom is het soms moeilijk om leiders te leiden. Als ik een organisatie of een kerk tegenkom, waarin de leiders voor zichzelf het recht hebben vastgehouden om de belangrijkste beslissingen te nemen, en zich hebben veiliggesteld, dan ligt de wortel daarvan in een gebrek aan vertrouwen in mensen. Ze kunnen het hen dan ook niet kwalijk nemen, als hun vertrouwen in hem ook beperkt blijft.

Tom Marshall – bovenstaande is het hoofdstuk: ‘Vertrouwen, de meest kwetsbare’ uit het boek ‘Betere Relaties, hoe nieuwe relaties groeien en beschadigde relaties hersteld kunnen worden’. Uitgever: Shalom Books, Putten. ISBN 90-73895-07-3 (niet meer te koop) Het boek ik voor het eerst gepubliceerd in 1992 door Sovereign World Ltd. In Nederland vertaald en uitgegeven door Uitgeverij Shalom in Putten. (Met hun toestemming is dit artikel overgenomen). Tom Marshall was een architect die veel lezingen gaf over management. Hij was een Bijbelleraar over pastoraat, genezing en het koninkrijk. Marshall was de grondlegger van Kapiti Christian Centre en Servant Industries in Nieuw-Zeeland. Tom stierf in 1994.