Inleiding
Het gerucht gaat dat een uitspraak van Mark Twain was: ”Toen ik een jongen van veertien was, vond ik mijn vader zo dom dat ik hem nauwelijks in mijn nabijheid kon verdragen. Maar toen ik eenentwintig werd, was ik verbaasd hoeveel hij in die zeven jaar geleerd had”. Waar of niet waar, dit commentaar van Twain is een komische illustratie van een ervaring in ons leven: naarmate we ouder worden verandert onze mening over onze ouders en over onze opvoeding meestal ten goede. Volwassenen hebben vaak een meer heldere kijk dan kinderen wat dat betreft.
Misbruik in onze cultuur
Soms echter is die duidelijkere visie bij het ouder worden in toenemende mate pijnlijk en provocerend. Tijdens mijn leven lijkt er in onze cultuur in toenemende mate sprake te zijn van ouderlijk misbruik, zowel op seksueel, fysiek en emotioneel gebied. Natuurlijk zijn volgens de Bijbelse zienswijze alle ouders zondaars die andere zondaars voortbrengen.
Gevolgen in generaties
Volgens Exodus 20:5 laat God de kinderen boeten voor de ongerechtigheid van de ouders op de kinderen tot de derde en vierde generatie. Patronen van familiemisbruik hebben in de regel generaties nodig om die schuld uit te wissen. Hoe moet een kind van christelijke ouders dat mishandeld wordt, omgaan met het vijfde gebod dat zegt: “Toon eerbied voor uw vader en uw moeder. Dan wordt u gezegend met een lang leven in het land dat de Heer, uw God, u geven zal” (Ex.20:12). Hoe moeten we ouders gehoorzamen die ons vanwege ons geloof in Christus vervolgen en ons aanmoedigen om tegen God te zondigen?
Hoe moeten we ouders gehoorzamen die ons vanwege ons geloof in Christus vervolgen en ons aanmoedigen om tegen God te zondigen?
Hoe eren in zondig gedrag?
Hoe kan een zoon een verbaal gewelddadige aan alcoholverslaafde ouder eren? Kan een dochter een vader eren die haar voortdurend gepest of misbruikt heeft? Dit zijn moeilijke vragen in de praktijk van het leven. Een bevel zonder opties. Dit gebod van God ‘om te eren’ wordt letterlijk wel minstens tienmaal herhaald in het Oude en in het Nieuwe Testament. En verder wordt er nog twaalf keer in de Bijbel op gezinspeeld. In geen geval bestaat er een uitzondering voor deze opdracht. Ook al maken onze ouders fouten,
Onderwerping aan God
God verwacht van ons dat we onze ouders eren als een onderdeel van onze onderwerping aan Zijn gezag. Rom. 13:1-2 leert dat iedereen het gezag van de overheid moet erkennen, want er is geen gezag dat niet van God komt. (Die tekst gaat er om omdat we niet zomaar rebelleren tegen het goede, maar het mag geen legitimering zijn van machtsmisbruik)
Geen uitzonderingen
Volgens de Bijbel betekent dat ook het door God ingestelde gezag van gebrekkige ouders (Luk.2:51), onrechtvaardige regeringen (Rom.13:1-2), beledigende meesters en slavenbezitters (Ef.6:5-9; Titus 2:9-10; Kol.3:22) en zelfs Romeinse keizers zoals Nero (1Petr.2:17; Tit.3:1-2). Er zijn geen uitzonderingen. Ook christenen in onze westerse cultuur hebben zich vaak verzet en zelfs gerebelleerd tegen de legitieme macht. Het zit in ons DNA. Daarom menen we dat autoriteit ons respect moet verdienen, of op zijn minst moet werken om ons vertrouwen en respect te winnen. Maar dat is niet juist.!
Door God gegeven autoriteit
In beginsel legitieme autoriteit, ouders, predikanten, rechters, onderwijzers en toezichthouders op ons werk hebben een door God gegeven recht om geëerd te worden voor de positie van gezag die zij uitoefenen vanuit Gods soevereine voorzienigheid. Het is zoals men in het leger geloofd: ’We eren het uniform en de rang, veel meer dan de man die het uniform draagt’. Anarchie is, geloof het of niet, een veel groter kwaad dan het misbruik maken van autoriteit.
Ouders moeten worden geëerd, gewaardeerd en met nederig respect behandeld worden omdat ze ons het leven hebben geschonken en ons op de wereld hebben gebracht, zelfs als ze ons later zouden misbruiken. Ze hebben voor ons gezorgd, uitgezonderd de schrijnende uitzonderingen, ook al was dat slecht in onze ogen en God heeft ze ons als onze moeders en vaders gegeven, zelfs als dat ons een grote vergissing lijkt.
Het probleem van de pijn
Niettemin worden miljoenen kinderen wereldwijd, klein of volwassen geconfronteerd met de dagelijkse pijn, van voortdurende schaamte en van blijvende wonden (fysiek of emotioneel) veroorzaakt door hun ouders, in plaats dat deze ouders van hen houden. Hoe is het mogelijk dat die beschadigde mensen ooit hun gewelddadige ouder(s) kunnen eren?
Vijf Bijbelse tips
Ik zou vijf Bijbelse praktijken willen voorstellen die kunnen leiden tot een meer aanvaardbare relatie met slechte ouders.
Tip 1. Probeer ze te begrijpen
Onthoud allereerst dat mensen zondigen met een reden, ook al is het een slechte reden. Er was een oorzaak of bron die de destructieve gedragspatronen van een ouder die zijn of haar kind mishandelde veroorzaakte. Hoewel het geen excuus is voor beledigend gedrag, zal het begrijpen van de achtergrond van je ouders je in ieder geval helpen om zondige daden te begrijpen (wat iets anders is dan goedpraten).
Ouders vaak reageren ze hun innerlijke pijn en onopgeloste problemen en frustraties af op hun kinderen.
In de meeste gevallen waren ouders die mishandelden eerst niet van plan hun kinderen pijn te doen; vaak reageren ze hun innerlijke pijn en onopgeloste problemen en frustraties af op hun kinderen. Een bekende Schrifttekst laat zien dat God altijd weet waarom we zondigen en Hij verwerkt de kennis in Zijn reacties op ons kwaad doen (bijv. Rom. 1:18-32). We moeten allemaal proberen de achtergronden van het handelen van onze ouders beter begrijpen, dat is een goede start van het eren.
Tip 2. Leren te vergeven
Ten tweede moeten we leren leren te vergeven. Ten tweede moeten we leren onze kwetsende ouders in principe te vergeven, zelfs als ze geen berouw hebben of nooit om vergeving vragen. Als na eventuele confrontatie en ontkenning er geen schuldbelijdenis of erkenning van de ouders plaatsvindt dan is de Bijbelse weg om de door hun aangerichte schade aan God over te geven voor een rechtvaardige oplossing (G.F.).
Vergeven of overgeven aan God is de bevrijdende kracht van genade in ons leven. Jezus stelt duidelijk dat onze vergeving van anderen cruciaal is voor Gods vergeving van onszelf (Matt. 6:12 en 18:35). Dit is geen gemakkelijke opdracht. Petrus vroeg Jezus hoe vaak we iemand moesten vergeven omdat hij ons iets had aangedaan. Jezus reageerde door in wezen te zeggen: “Je blijft hem vergeving schenken totdat je in je hart voelt dat hij werkelijk vergeven is” (Zie Mattheüs 18: 21–35). Vergeving is een aangeleerde genade die door oefening verworven is.
Tip 3. Leer genadig te zijn
Ten derde, leer genade te oefenen met betrekking tot de pijn van het verleden, maar ook wat betreft de strijd van het heden. Als een gelovige in Christus heeft u als slachtoffer de mogelijkheid om meer dan ’overwinnaar’ te worden: “In al deze dingen zijn wij meer dan overwinnaars door Hem die ons heeft liefgehad. Want ik ben er zeker van dat noch dood, noch leven, noch engelen, noch heersers, noch tegenwoordige noch toekomstige dingen, noch krachten, noch hoogte noch diepte, noch iets anders in de hele schepping [inclusief misbruikende ouders] ons zal kunnen scheiden van de liefde van God in Christus Jezus, onze Heer” (Rom. 8: 37–39).
Elke gewelddadige actie van je moeder – verbaal of fysiek – was een actie tegen Jezus.
Probeer het evangeliewerk van Jezus Christus in uw lijden te zien. Elke keer dat je vader jou vervloekte, vervloekte hij in werkelijkheid Christus. Elke gewelddadige actie van je moeder – verbaal of fysiek – was een actie tegen Jezus. ”Hij heeft zeker ons verdriet gedragen en onze smarten gedragen … en met zijn wonden zijn wij genezen” (Jes. 53: 4–5).
Op de een of andere onverklaarbare, mysterieuze maar reële manier is het misbruik dat we als kinderen hebben ontvangen, zowel voor ons als misschien zelfs voor onze ouders in een bepaalde zin verlossend geworden. Immers we mogen denken aan Rom. 8:28 waar we lezen: “En we weten dat voor hen die God liefhebben, alle dingen ten goede samenwerken, voor hen die geroepen zijn overeenkomstig zijn voornemen”. En dat doel is onze eigen vergeving en ons vermogen om te vergeven, wat ons brengt in een leven met God dat groter is dan de liefde waarvan we ooit over gedroomd of opgehoopt hebben.
Tip 4. Leer van het verleden
Probeer de levenslessen te ontdekken die verborgen zijn in je verbroken relatie met je ouders. Falen is de vergeten leraar. De mislukkingen van onze ouders als eerbare moeders of vaders, en onze mislukkingen als respectvolle kinderen, kunnen door de Heilige Geest worden gebruikt om ons in staat te stellen dat patroon van kwaad te doorbreken dat onze familie generaties lang gevangen heeft gehouden.
”Leer goed te doen”, spoort Jesaja 1:17 ons aan. De Geest binnenin kan de geschiedenis van verdriet veranderen in een erfenis van vreugde. Leer van de fouten van je ouders, maak niet dezelfde fouten, maar doe het beter dan zij.
Tip 5. Laat de bitterheid los
Ten vijfde moeten we ons leven richten op wat er in de toekomst gaat gebeuren en niet op wat er in het verleden is gebeurd. Paulus spoort ons aan: ”Vergeten wat achter me ligt en richt je op wat voor me ligt. Ik ga recht op mijn doel af: de hemelse prijs waartoe God mij door Christus roept” (Fil. 3: 13–14).
Als we de energie van onze ziel besteden aan herinneringen aan onrecht uit het verleden, lopen we het risico om geestelijk bitter te worden. De Bijbel waarschuwt ons: “Streef ernaar in vrede te leven met allen en leid een heilig leven; wie dat niet doet zal de Heer niet zien. Zorg ervoor dat niemand zich de genade van God laat ontgaan, dat er geen giftige kiem opschiet die onrust veroorzaakt en met zijn bitterheid velen besmet” (Hebr. 12: 14-15).
De genade van God
Als we anderen de genade van God laten ontgaan, dan schiet een wortel van bitterheid op in onze ziel en ’verontreinigt’ het leven van vele kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen – tot de derde en vierde generatie! Ik geef toe, dat deze dingen beslist niet gemakkelijk zijn. In feite doet het volwassen kind dat als eerste besluit de macht van de zonde te breken, door genade en vergeving, het ’zware werk’. Maar een ’duizend generaties’ die hem volgen, zullen opstaan en hem gezegend noemen.
Moeilijke beslissingen
In dit herstelproces zullen moeilijke beslissingen worden genomen. Ten eerste kunnen we besluiten om nederig en eerlijk met onze oudere ouder(s) te praten over zijn of haar (hun) vroegere (of voortdurende) daden. Zelfs als ze weigeren om een misstand te erkennen of het zelfs willen ontkennen, hebben we tenminste alles gedaan wat we konden doen om een oplossing te vinden voor een ontwrichte gezinsdynamiek.
Ten tweede kunnen er momenten zijn waarop we moeten besluiten onze ouders toch ongehoorzaam te zijn, zelfs als kleine kinderen. De apostelen zetten ons patroon van onderwerping aan gezag uiteen: “Wij moeten God meer gehoorzamen dan mensen” (Hand. 5:29). Maar zelfs als we weigeren te zondigen, door Christus niet te verloochenen of door de Schrift te overtreden, moeten we dat op een respectvolle manier doen.
Eren zonder gehoorzamen
Autoriteit (ook bijvoorbeeld de seculiere overheid) kan worden geëerd, zelfs als het niet wordt gehoorzaamd. Ten slotte zullen we moeten beslissen om geen enkele vorm van wraak te nemen op onze gewelddadige ouders, bijvoorbeeld door hen het contact met kleinkinderen te ontzeggen, weg te gaan en nooit contact met hen op te nemen, hun reputatie te ruïneren door familiegeheimen te vertellen of geen respect en dankbaarheid te tonen voor wat goed ging.
Autoriteit kan worden geëerd, zelfs als het niet wordt gehoorzaamd.
Er zijn maar weinig mensen die zo slecht zijn dat hen zowel de vriendelijkheid als de eer zou moeten worden ontzegd die ieder mens toekomt als het beeld van God. Jakobus heeft gelijk: “Onbarmhartig zal het oordeel zijn over wie geen barmhartigheid heeft bewezen, maar de barmhartigheid overwint het oordeel” (Jak. 2:13). Het is alleen God die onze mislukte ouders zal oordelen; wat ze van ons nodig hebben, is barmhartigheid.
Barmhartigheid boven oordeel
Uiteindelijk is wat ouders die mishandelden het meest hebben, de verlossing in Christus. De kinderen die hun slachtoffer zijn geweest, zijn uniek gekwalificeerd en in een goddelijke positie geplaatst om hun ouders tot bekering, geloof en nieuw leven te leiden. Niemand kon hun de genade van God in Christus tonen zoals de kinderen die ze misbruikten, maar die nu voor hun ziel zorgen. Barmhartigheid zegeviert over oordeel.
Michael F. Ross is een gepensioneerde predikant in de Presbyterian Church in America (PCA), met vijfendertig jaar ervaring in pastorale bediening, en een dankbare zoon van een moeilijke vader die nu in de hemel is. Eerder gepubliceerd door Christian Research Institute, Maart 2020 (Article ID: JAV421). Vertaald door Gerard Feller
