Seksualiteit, leugens en secularisme

1. Inleiding

Een academische website geeft jonge vrouwen advies over hoe zij een ​​‘gelukkige losse relatie’ (one nightstand**) kunnen krijgen. Het artikel adviseert om duidelijke onderlinge afspraken te maken in het aangaan van seksuele handelingen. Dan zal “de beleving van de (tijdelijke) gelegenheidsrelatie positiever zijn voor alle betrokkenen” ¹ (1) Ally Karsyn, “The Drunken Hookup Double Standard,” Her Campus, 30 april 2011. .

Een blik op de biografie van de auteur laat zien dat zij een studente is aan een conservatieve christelijke universiteit! Wanneer zelfs christelijke jongeren zich laten verleiden tot seksuele gelegenheidsrelaties, is het duidelijk dat de traditionele manieren van het onderwijzen van de Bijbelse moraal niet langer effectief zijn”. Alleen maar afkeuren is niet genoeg. Jongeren hebben geen simpele regels nodig, maar ze willen weten waarom die regels nodig en nuttig zijn. Dat betekent dat ze moeten worden onderwezen in de wereldbeschouwelijke onderbouwing van de Bijbelse moraal. Anders is het mogelijk dat christelijke jongeren enerzijds oprecht zijn in hun geloof, maar anderzijds toch seculier zijn in hun gedachten en bijgevolg in hun gedragingen.

Elke seksuele moraal is afhankelijk van een daaraan voorafgaande visie op de schepping.

Elke seksuele moraal is afhankelijk van een daaraan voorafgaande visie op de schepping. In de westerse samenleving werd tot voor kort de schepping beschouwd als Gods handwerk, gemaakt voor Zijn doeleinden. Om een technische term te gebruiken, het christendom impliceert een theologische (afgeleid van het Griekse woord telos, wat doel of bedoeling van iets, of ideale staat betekent) visie op de schepping. Omdat de mensen geschapen zijn naar Gods beeld, is het hun doel of opdracht om waarachtige weerspiegelingen van Gods karakter te worden. De morele wet is op te vatten als de wegenkaart die ons vertelt hoe dat doel bereikt kan worden, dus de handleiding voor de ontwikkeling en groei naar Gods ideaal. Die handleiding is, uiteraard, voornamelijk afgeleid uit wat God in de Bijbel aan ons heeft doorgegeven. Maar een andere bron is de schepping zelf. We kunnen tekenen in de schepping zien die Gods oorspronkelijke doel aanwijzen, sporen van Gods beeld, die zelfs in een gevallen wereld aanwezig blijven.

Om een voorbeeld te geven, de biologische overeenkomst tussen het mannelijke en het vrouwelijke is niet een evolutionair toeval. Het is een deel van de oorspronkelijke schepping die door God als ‘zeer goed’ genoemd werd, moreel goed. Zo biedt het een referentiepunt voor de moraal. Onze fysieke anatomie signaleert een goddelijk doel voor mannen en vrouwen om een verbond voor wederzijdse liefde te sluiten en het verwekken en koesteren van nieuw leven. De Bijbelse seksuele moraal is niet willekeurig. Het weerspiegelt het doel waarvoor we geschapen werden.

2. Twee begrippen uitgelegd

*Secularisme is de opvatting dat religie en geloof geen invloed behoren uit te oefenen op de maatschappij. Secularisme moet worden onderscheiden van secularisatie (verwereldlijking of ontkerkelijking).

** Gelegenheidssex- of ‘hook up’ -relaties zijn bepaalde menselijke seksuele relaties buiten de context van een romantische relatie. Het kan betrekking hebben op buitenechtelijke seksuele relaties, gelegenheidsrelaties, eenmalige afspraken, meervoudige relaties, polyamorie, prostitutie, tinderdates, partnerruil ed.

3. Schepping of evolutie?

Seculiere moraal daarentegen berust op een visie die het doel van de schepping verwerpt, en alleen blinde, materiële krachten erkent. Historisch gezien was Charles Darwin het keerpunt. De centrale elementen in zijn theorie (willekeurige variaties, uitgezift door het mechanische proces van natuurlijke selectie) werden uitdrukkelijk naar voren gebracht om zich te ontdoen van het concept van het doel of ontwerp in de biologie. Zoals cultuurhistoricus Jacques Barzun schrijft, “is Darwins kenmerkende stelling de ontkenning van doel(gerichtheid)” ² (2) Jacques Barzun, Darwin, Marx, Wagner: Critique of a Heritage (New York: Little, Brown, and Company, 1941), 11..

Dit had ingrijpende morele implicaties. Want als de schepping niet het maaksel was van een persoonlijke God, dan droeg het niet langer meer de tekenen van Gods goede bedoelingen, hetgeen betekende dat het niet langer een basis voor morele waarheden zou zijn. De volgende stap was cruciaal: omdat men dacht dat de natuur niet Gods wil openbaarde, werd het als een moreel neutraal gebied gezien waaraan de mens zijn wil kon opleggen. Er was immers niets in de natuur dat de mens moreel kon verplichten om te respecteren. Het was slechts het ruwe materiaal om te worden gemanipuleerd en gecontroleerd om menselijke behoeften en voorkeuren te dienen.

4. Losgeraakt van de basis

Hoe verklaart deze geschiedenis de opkomst van een liberale seksuele moraal? Het menselijk lichaam is uiteraard een deel van de schepping en daarom kan ook dat gezien te worden als ruw materiaal dat onderworpen wordt aan de keuzes van de autonome mens. Om met de woorden van Roger Lundin van Wheaton College te spreken, werden zowel de schepping als het lichaam omgezet naar “in wezen amorele mechanismen die kunnen worden gebruikt voor welke persoonlijke doeleinden dan ook”. ³ (3) Roger Lundin, The Culture of Interpretation: Christian Faith and the Postmodern World (Grand Rapids: Eerdmans, 1993), 102. Met andere woorden, omdat het menselijk lichaam geen wezenlijk doel heeft of dient, kunnen we het gebruiken zoals we het zelf willen.

Met andere woorden, omdat het menselijk lichaam geen wezenlijk doel heeft of dient, kunnen we het gebruiken zoals we het zelf willen.

Maar wie is deze ‘wij’, dat kiezende en beheersende zelf dat het lichaam voor eigen doeleinden gebruikt? Want ook al pretendeert zij modern te zijn, toch heeft het liberalisme verrassende affiniteiten met de filosofie van Plato in de antieke wereld. Plato leerde een dualisme waarin de ziel het lichaam als instrument gebruikt om invloed op de wereld uit te oefenen, net zoals een bestuurder een wagen bestuurt.

Een bijgewerkte versie van het dualisme is afkomstig van René Descartes. Filosoof Daniel Dennett (die zelf het dualisme verwerpt) legt uit: “Sinds Descartes in de zeventiende eeuw hebben we een visie op het ik gehad als een soort onstoffelijke geest die een lichaam bezit en reguleert op de manier waarop men een auto bezit en bestuurt”. ⁴ Daniel Dennett, “The Origin of Selves,” Cogito 3 (Herfst 1989): 163–73.Dat wil zeggen dat de meeste moderne mensen het menselijk lichaam onbewust zien als een vorm van eigendom dat kan worden gebruikt en gemanipuleerd om de eigen verlangens te dienen. Wat betekent deze dualistische visie in de praktijk, vooral in de seksuele praktijk? Het heeft de verwachting gewekt dat men vrij is om het lichaam te gebruiken zoals men wil, zonder dat er ernstige gevolgen zouden ontstaan. Kortom, dit heeft geleid tot de ‘one nightstand’ cultuur van losse seksuele relaties.

“Wat die losse relaties uniek maken, is het gegeven dat degenen die ze aangaan het erover eens zijn dat er geen verplichting, geen exclusiviteit, geen gevoelens zullen zijn”, aldus een artikel in de Washington Post. ⁵ (5) Kathy Dobie, “Going All the Way,” Washington Post, 11 februari 2007. Per definitie, die tijdelijke, losse relaties (one nightstands) zijn puur fysieke ontmoetingen zonder de verwachting dat een persoonlijke relatie zal ontstaan. ‘One nightstand’ partners worden aangeduid als ‘vrienden met voordelen’, maar dat is een eufemisme, want ze zijn zelfs niet eens echt vrienden. De ongeschreven etiquette is dat je elkaar niet ontmoet om gewoon te praten of samen tijd door te brengen, vertelt een artikel in de New York Times. “Je houdt het gewoon puur seksueel, en op die manier hebben mensen niet gemengde verwachtingen, en doet het niemand pijn”. ⁶ (6) Benoit Denizet-Lewis, “Friends, Friends with Benefits, and the Benefits of the Local Mall,” New York Times Magazine, 30 mei 2004. Echter natuurlijk komt het voor dat er mensen zijn die wél innerlijk gewond raken. Hetzelfde artikel citeert een tiener genaamd Melissa die depressief werd omdat haar ‘one nightstand’ partner net met haar had gebroken.

5. Dualisme

In de praktijk kunnen mensen zichzelf niet los zien van hun lichaam. Het Rolling Stone Magazine interviewde een student die het probleem zakelijk weergaf: mensen “nemen aan dat er twee zeer verschillende elementen in een relatie zijn, een emotionele en een seksuele, en ze doen alsof er duidelijke grenzen daartussen bestaan”. ⁷ (7) Janet Reitman, “Sex and Scandal at Duke,” Rolling Stone, 1 juni 2006. Herkent u de taal van het dualisme (de opvatting dat een menselijk wezen bestaat uit twee van elkaar onafhankelijke systemen, geest en lichaam, zodat de psychische en fysische verschijnselen in wezen van elkaar onafhankelijk zijn en verschillend van natuur;) ⁸https://www.vandale.nl/gratis-woordenboek/nederlands/betekenis/dualisme Jongeren zijn gaan geloven dat seksuele relaties alleen fysiek kunnen zijn, en losgekoppeld kunnen worden van de geest en de emoties.

Jongeren zijn gaan geloven dat seksuele relaties alleen fysiek kunnen zijn, en losgekoppeld kunnen worden van de geest en de emoties.

Filosofen illustreren het dualisme vaak met de afbeelding van twee verdiepingen in een gebouw. In de onderste verdieping is het lichaam, dat sinds Descartes wordt beschouwd als een biochemische machine, in de bovenste verdieping is het innerlijk (geest en ziel/emoties), dus met een duidelijke scheiding tussen die twee

George Bernard Shaw herkende het probleem in zijn stuk Too True to Be Good (te waar om goed te zijn) uit 1931. “Als mannen en vrouwen alleen maar met elkaar afspraken maken voor een beetje plezier, vinden ze meer dan ze hadden afgesproken, omdat mannen en vrouwen zowel een hoogste verdieping als een begane grond hebben”, zegt iemand. “Je kunt niet het een hebben zonder het ander. Ze proberen het altijd wel, maar het werkt niet zo”. De jongeren van vandaag proberen nog steeds het een zonder het ander te hebben. Maar het werkt nog steeds niet zo.

Het feit dat het niet werkt heeft ons uiteraard iets te vertellen. Het betekent dat de ‘one nightstand’ cultuur berust op een verkeerd begrip van de menselijke natuur. Mensen proberen om te leven vanuit een wereldbeeld dat niet past bij wie ze werkelijk zijn.

Omdat de mens geschapen is naar Gods beeld, zal zijn ervaring nooit helemaal passen bij een seculiere visie op de menselijke natuur. In de praktijk zullen niet-christenen altijd geconfronteerd worden met een bepaald punt van tegenstrijdigheid tussen hun seculiere wereldbeeld en hun ervaringen in het werkelijke leven. Deze tegenstrijdigheid biedt een opening om in te zien dat het seculiere wereldbeeld barsten vertoont. Het slaagt er niet in om het menselijk leven met al zijn ervaringen te verklaren. Jonge mensen zoals Melissa proberen om te leven vanuit een wereldbeeld dat niet past bij hun ware aard, en het verscheurt hen met als gevolg pijn en verdriet.

6. Het niet respecteren van het lichaam

Hetzelfde destructieve wereldbeeld verklaart de huidige acceptatie van homoseksualiteit. Zelfs in kerken zien veel jongeren niet in waarom homoseksuele activiteit moreel verkeerd is. De Bijbelse afwijzing van homoseksualiteit wordt duidelijk(er) als we het impliciete wereldbeeld, namelijk een mensonterend dualisme, begrijpen. Bedenk dat biologisch en fysiologisch gezien mannen en vrouwen duidelijk tegenhangers van elkaar zijn. De mannelijke seksuele en reproductieve anatomie is duidelijk ontworpen en bedoeld voor een relatie met een vrouw, en vice versa. De homoseksuele praktijk veronachtzaamt dat heldere ontwerpgegeven dat in de structuur van ons lichaam is ingebouwd. Daardoor respecteert het niet onze fysieke anatomie. In wezen zegt het dat de anatomie geen intrinsiek doel heeft of kent, maar slechts een mechanistisch systeem van klieren en organen, dat men kan gebruiken zoals men zelf wil.

Dat betekent dat de homoseksuele praxis van individuen vraagt hun eigen biologie tegen te spreken. Het verbreekt iemands seksuele gevoelens van zijn of haar biologische identiteit als man of vrouw, hetgeen een zelf-vervreemdend en fragmenterend effect heeft op de menselijke persoonlijkheid. Sommige christenen menen dat God sommige mensen als homoseksuelen heeft geschapen. Maar als dat zo is, zegt Tim Wilkins van Cross Ministry (zelf een voormalig homoseksueel), dan “heeft God een wrede grap met hen uitgehaald. Hij heeft hun gedachten en emoties zo gestuurd dat ze zich tot hetzelfde geslacht aangetrokken voelen terwijl Hij hun fysiologie in directe tegenstelling tot die aantrekking heeft geschapen”. ⁹ (8) Tim Wilkins, “Cruel Joke or Medical Anomaly?” https://www.firststone.org/articles/post/cruel-joke-or-medical-anomaly.

De acceptatie van homorelaties leidt tot een volledig postmoderne opvatting van seksualiteit die beweeglijk en veranderend is in de tijd.

En die vervreemding zal niet stoppen. De acceptatie van homorelaties leidt tot een volledig postmoderne opvatting van seksualiteit die beweeglijk en veranderend is in de tijd. In mijn boek Saving Leonardo citeer ik een psychotherapeut die wees op het probleem van mensen die als homoseksueel uit de kast waren gekomen, maar later weer aangetrokken werden tot heteroseksuele relaties. Dus wat ben ik, vroegen ze zich af. De reactie van de psychotherapeut was, dat je er in wezen geen zorgen over moest maken, want het is toch prima als je je seksuele identiteit veranderen als je dat wilt. Om het in zijn woorden te zeggen: “Moderne mensen willen niet in een hokje, bijvoorbeeld homo, hetero, lesbisch of biseksueel, geplaatst worden. Nee, ze willen vrij zijn om van gedachten te veranderen”. ¹⁰ (9) Bret Johnson, geciteerd door Laura Markowitz, “The Postmodern Queer Identity Movement,” UtneReader, september / oktober 2000. Deze opvatting van de seksualiteit is volgens de psychotherapeut een uitdaging voor de oude, modernistische manier van denken dat je geboren bent met een geslacht dat niet verandert, omdat het geworteld is in onze biologische identiteit. In plaats daarvan bewegen we naar een postmoderne opvatting dat het geslacht is iets wat ik zelf kan kiezen, onafhankelijk van de biologie. Het gevolg is dat ik gisteren hetero had kunnen zijn, vandaag homoseksueel en morgen misschien biseksueel. Iemands psychoseksuele identiteit wordt voortdurend gezien als in beweging zijnde.

In feite wordt de menselijke natuur gezien als een sociale constructie, iets wat we ontwikkelen in de loop van de tijd. We kunnen deze visie liberalisme noemen. Daaronder verstaat Peter Berkowitz, die zichzelf een liberale filosoof noemt: “Elke generatie van liberale denkers” richt zich op “dimensies van het leven die vroeger als door de natuur vastgelegd werden gezien”, en proberen ze aan te tonen dat ze in werkelijkheid afhankelijk zijn van de menselijke wil en kunnen worden gereproduceerd”. ¹¹ (10) Peter Berkowitz, “Rediscovering Liberalism,” The Boston Book Review, maart 1995. Met andere woorden, de vorige generaties dachten dat er een vaste, universele menselijke natuur bestond die een door God gegeven teleologie weergaf. Bijvoorbeeld, men dacht dat het heteroseksuele huwelijk was geworteld in de menselijke natuur. Het was de manier waarop de mens was gemaakt om te functioneren.

Daarentegen ontkent het liberalisme dat er sprake is van een vaste of universele menselijke natuur. Mensen worden gezien als een toevallige configuratie van materie, een product van blinde evolutionaire krachten. Het huwelijk wordt beschouwd als een sociaal gedrag dat evolueerde omdat het zich aanpaste aan een bepaald punt in de evolutionaire geschiedenis. Het wordt niet als inherent aan de menselijke natuur gezien. In feite is er geen menselijke natuur, zegt het liberalisme, daarom zijn we vrij om het huwelijk te herdefiniëren zoals we wensen. Het staat open voor een onbeperkte menselijke wil en reproductie.

7. Welke geslachten ben je geweest?

De hierboven genoemde afwijzing van de menselijke natuur heeft steeds groter wordende implicaties. Een actueel thema is het transgenderisme, een beweging die het onderscheid tussen mannelijke en vrouwelijke identiteit verwerpt als een sociale constructie. Verschillende universiteiten bieden nu aparte badkamers, huisvesting en sportteams voor transgender studenten die zich niet identificeren als mannelijk of vrouwelijk. De New York Times meldt dat sommige scholen niet meer aan hun leerlingen vragen om ‘man’ of ‘vrouw’ in te vullen op hun gezondheidsformulier. In plaats daarvan worden ze gevraagd om “een beschrijving van de geschiedenis van hun geslachtsidentiteit” te geven. ¹² (11) Fred Bernstein, “On Campus, Rethinking Biology 101,” The New York Times, 7 maart 2004. Dus de vraag: welke geslachten ben je in de loop van je leven geweest?

Het geslacht is een vloeibaar, niet gebonden, begrip geworden, volledig los van de fysieke anatomie.

Het geslacht is een vloeibaar, niet gebonden, begrip geworden, volledig los van de fysieke anatomie. Dit wordt meestal gepresenteerd als bevrijdend, een manier om je eigen identiteit te creëren in plaats van het aanvaarden van de identiteit die je cultureel is toegewezen. Een paar jaar geleden werd er in Californië een wet aangenomen die scholen verplicht om transgender studenten in staat te stellen gebruik te maken van het toilet of de kleedkamer van hun gewenste geslacht, ongeacht hun anatomische geslacht. De nieuwe wet ¹³ (12) http://leginfo.public.ca.gov/pub/07-08/bill/sen/sb_0751-0800/sb_777_bill_20070409_amended_sen_v98.html. heeft het geslacht van een student gedefinieerd als “geslacht-gerelateerd uiterlijk en gedrag al dan niet stereotiep geassocieerd met het bij de geboorte toegewezen geslacht van de persoon”. ¹⁴ (13) http://www.aroundthecapitol.com/Bills/AB_887/20112012/ (link verlopen) Merk op dat wordt verondersteld dat het geslacht van een persoon wordt ‘toegewezen’, alsof het iets puur willekeurigs is in plaats van een anatomisch feit.

De wet wordt gebruikt om een postmoderne visie aan de mens op te leggen. Deze visie ontkent elke wezenlijke waarde van de unieke biologische vermogens die bij een man of vrouw horen. Fysieke anatomie wordt als onbeduidend, onbelangrijk gezien en volledig irrelevant voor de geslachtidentiteit. Een basisschool in Oakland leert jonge kinderen dat “geslacht niet inherent noch uitsluitend verbonden is met iemands fysieke anatomie.” ¹⁵ (14) Russ Jones, “Parents Defenseless against Gender ‘Diversity Training,’” OneNewsNow, 26 mei 2011. Dit is een uitermate respectloze visie op het fysieke lichaam.

Een en ander brengt ook de mensenrechten in gevaar. Rechten zijn gebaseerd op de erkenning dat er bepaalde niet-onderhandelbare gegevenheden in de menselijke natuur zijn, die de overheid verplicht is te respecteren. Maar als de menselijke natuur zelf slechts een sociale constructie is, die we met inbegrip van onze psychoseksuele identiteit gaandeweg kunnen aanpassen, dan is er niets in het individu dat de staat verplicht is te respecteren en dus is er geen basis voor onvervreemdbare mensenrechten. Als Amerika praktijken aanvaardt zoals het homo-‘huwelijk’ zal dit het bijbehorende wereldbeeld doen veranderen, namelijk de herdefiniëring van de menselijke persoonlijkheid als een louter sociale constructie, die de deur opent naar een onbegrensde overheidsinvloed, want er is geen menselijke natuur die door een onderdrukkende overheid zou kunnen worden beledigd.

8. God houdt van de materiele werkelijkheid

Ironisch genoeg worden christenen en anderen die de gegevenheden van de menselijke seksualiteit respecteren bestempeld als preuts en puriteins wegens hun ‘onderdrukkende’ seksuele moraal. Maar het Bijbelse wereldbeeld kent juist een veel hogere waardering van het lichaam dan de seculiere functionele visie. Het biedt de zeer positieve bevestiging dat de materiële wereld door God is geschapen, dat het uiteindelijk door God heel gemaakt zal worden, en dat God zelfs geïncarneerd (vlees is geworden) was in een menselijk lichaam.

Christenen en anderen die de gegevenheden van de menselijke seksualiteit respecteren bestempeld als preuts en puriteins wegens hun ‘onderdrukkende’ seksuele moraal.

In de antieke wereld waren deze Bijbelse beweringen zo verbazingwekkend dat de gnostici ze afwezen. Zij leerden dat Jezus een avatar was die alleen maar een menselijk lichaam leek te hebben. Ze konden het idee van een Schepper die van de materiële werkelijkheid houdt omdat Hij die geschapen heeft, een God die onze materiële, biologische, seksuele aard bevestigt, niet accepteren. Vandaag is het, in een onverwachte wending van de geschiedenis, weer het christendom, dat een hoge en holistische kijk op de mens verdedigt.

Helaas laten de meeste kerken niet een hoge dunk op de mens zien. Uit een in 2007 gehouden enquête van het onderzoeksinstituut Barna onder volwassen kerkgangers onder de leeftijd van dertig jaar bleek dat ongeveer vijftig procent van hen zei dat zij het christendom zagen als veroordelend, hypocriet, en te politiek. Dit waren geen critici van buiten de kerk, maar jonge mensen die in de kerkbanken zaten. Bovendien bleek uit de studie dat deze generatie “een grotere mate van kritiek in de richting van het christendom liet zien dan de vorige generaties”.

Nergens is dit meer waar dan met betrekking tot hete hangijzers zoals seksualiteit. Alleen door het dieper graven onder de oppervlakte en opnieuw de aandacht te richten op het niveau van het wereldbeeld, kunnen we aan jongeren laten zien waarom seculiere standpunten over seksualiteit schadelijk en vervreemdend zijn. Goed letten op het wereldbeeld geeft ons de middelen om een positieve benadering te ontwikkelen die liefde en zorg uitdrukt voor mensen die gevangen zitten in destructieve levenspatronen.

Dit artikel verscheen voor het eerst in het ‘Christian Research Journal’, volume 34 , nummer 04 (2011), Christian Research Institute onder de titel sex, lies and secularism. De auteur is Nancy Pearcey. Dit artikel is gebaseerd op haar boek: Saving Leonardo. Ze is ook de auteur van de bekroonde bestseller Total Truth: Liberating Christianity from Its Cultural Captivity (Volledige waarheid: het christendom bevrijden uit zijn cultur ele gevangenschap). Vertaling: Piet Guijt

9. Literatuur

1. Ally Karsyn, “The Drunken Hookup Double Standard,” Her Campus, 30 april 2011.
2. Jacques Barzun, Darwin, Marx, Wagner: Critique of a Heritage (New York: Little, Brown, and Company, 1941), 11.
3. Roger Lundin, The Culture of Interpretation: Christian Faith and the Postmodern World (Grand Rapids: Eerdmans, 1993), 102.
4. Daniel Dennett, “The Origin of Selves,” Cogito 3 (Herfst 1989): 163–73.
5. Kathy Dobie, “Going All the Way,” Washington Post, 11 februari 2007.
6. Benoit Denizet-Lewis, “Friends, Friends with Benefits, and the Benefits of the Local Mall,” New York Times Magazine, 30 mei 2004.
7. Janet Reitman, “Sex and Scandal at Duke,” Rolling Stone, 1 juni 2006.
8. Tim Wilkins, “Cruel Joke or Medical Anomaly?” https://www.firststone.org/articles/post/cruel-joke-or-medical-anomaly.
9. Bret Johnson, geciteerd door Laura Markowitz, “The Postmodern Queer Identity Movement,” UtneReader, september / oktober 2000.
10. Peter Berkowitz, “Rediscovering Liberalism,” The Boston Book Review, maart 1995.
11. Fred Bernstein, “On Campus, Rethinking Biology 101,” The New York Times, 7 maart 2004.
12. http://leginfo.public.ca.gov/pub/07-08/bill/sen/sb_0751-0800/sb_777_bill_20070409_amended_sen_v98.html.
13. http://www.aroundthecapitol.com/Bills/AB_887/20112012/ (link verlopen)
14. Russ Jones, “Parents Defenseless against Gender ‘Diversity Training,’” OneNewsNow, 26 mei 2011.